Όριον μηνιαίο περιοδικό

Βρέθηκε αρχαίος ναός αντίκρυ στον Επικούριο Απόλλωνα

Μόλις 7 χιλιόμετρα από την Άνω Μέλπεια Μεσσηνίας

Είναι γνωστό πως οι αρχαίοι Έλληνες λάτρευαν τους θεούς τους σε μεγάλο βαθμό. Έτσι δεν έχαναν την ευκαιρία να αναγείρουν ναούς στα καλύτερα σημεία της ελληνικής γης. Στα σύνορα Μεσσηνίας – Ηλείας, βρίσκεται ο γνωστός ναός – έργο του Ικτίνου- ο Επικούριος Απόλλωνας, το οποίον έκτισαν Αρκάδες αλλά μετά τη δημιουργία του νεοελληνικού κράτος και τις γνωστές ανακατατάξεις των ορίων των νομών (κυρίως για λόγους πολιτικάντικους) ο ναός έλαχε στη Μεσσηνία αλλά τον διεκδικεί η Ηλεία, παρά το γεγονός ότι τα στοιχεία της ΓΥΣ αποδεικνύουν το αντίθετο.   Σχετικά πρόσφατα (για τον Τύπο) απέναντι από τον Επικούριο οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν έναν «νέο» ναό. Όταν λέμε «απέναντι» μη φανταστεί κανείς ότι βρίσκεται δίπλα. Απλώς βρίσκεται σε μια κορυφή, 7 χιλιόμετρα πάνω από το χωριό Άνω Μέλπεια Μεσσηνίας και «βλέπει» τον Επικούριο. Το νέο αρχαιολογικό εύρημα βρίσκεται σε  υψόμετρο  1000  μέτρων σε μια κορυφή όπου ήταν κτισμένο το εξωκκλήσι του προφήτη Ηλία που ήταν κτισμένος με αρχιτεκτονικά μέλη του αρχαίου ναού, όπως άλλωστε συμβαίνει συνήθως!  Τα αρχιτεκτονικά μέλη του αρχαίου ναού εντοπίσθηκαν από την αρχαιολόγο δρ Ξένη Αραπογιάννη, μέχρι πρότινος προϊσταμένη της ΛΗ’ Εφορείας Αρχαιοτήτων Μεσσηνίας, πριν πέσει θύμα των περικοπών του μνημονίου .

Όπως είπε στο Όριον η κυρία Αραπογιάννη, ο ναός χρονολογείται μεταξύ τελών 6^ου – αρχών  5^ου  π.Χ. αιώνα. Δυστυχώς όμως, διατηρείται μόνον η  θεμελίωσή  του, η οποία αρχικά δεν ήταν ορατή. Ωστόσο, το 1995 είχαν εντοπιστεί στη γύρω περιοχή πολλά, διάσπαρτα στο χώρο αρχιτεκτονικά μέλη και όταν κατεδαφίστηκε το  εκκλησάκι για  να κτισθεί  νέο (ευτυχώς έγινε σε  γειτονικό λόφο), ο τόπος γέμισε από τρίγλυφα, επιστήλια,  και  άλλα  αρχαία δομικά υλικά του αρχαίου ναού. Γύρω στο 2010 άρχισε μικρή ανασκαφή που αποκάλυψε  την  ύπαρξη  του ναού, του οποίου το ανατολικό τμήμα είναι εντελώς κατεστραμμένο διότι είχε χρησιμεύσει για τη θεμελίωση του χριστιανικού ναού. Η ανασκαφή όμως έφερε στο φως και σημαντικά ευρήματα όπως,  κεραμικά,  χάλκινα αντικείμενα και, μεγάλο αριθμό σιδερένιων όπλων και κυρίως αιχμών δοράτων που υπήρξαν αφιερώματα στο ναό. 

Επίσης, ένα χάλκινο αγαλματίδιο γυμνού ανδρός,  πιθανόν πολεμιστή διότι στο ένα χέρι κρατά δόρυ. Όπως μας είπε η κυρία Αραπογιάννη, «Αυτό μας επιτρέπει να συμπεράνουμε ότι ήταν αφιερωμένος σε κάποια  πολεμική θεότητα. Επίσης, η  άμεση οπτική επαφή με τον ναό του Επικούριου Απόλλωνα αλλά και η ομοιότητα των αναθημάτων, κυρίως των σιδερένιων δοράτων, θα μπορούσαν να αποδώσουν τον ναό στον Απόλλωνα, χωρίς όμως να αποκλείεται  η λατρεία της Αρτέμιδος ή της Αθηνάς». Χάλκινα βραχιόλια που καταλήγουν σε κεφάλι φιδιού, χάλκινο μικρό σκεύος, ένα  χάλκινο έλασμα με έκτυπη παράσταση γυναικός που κρατά κλαδί, σιδερένιοι ήλοι και σιδερένια εξαρτήματα σκευών  και,  ανάμεσά τους,  σε εξαιρετική κατάσταση ένα χάλκινο κυλινδρικό στέλεχος που καταλήγει σε λεοντοκεφαλή. Όλα αυτά τα ευρήματα – αφιερώματα στο ιερό, εντοπίστηκαν από την αρχαιολογική σκαπάνη. Όμως, ένα από τα σημαντικότερα ευρήματα ήταν η αναθηματική επιγραφή, χαραγμένη στο χείλος ενός τμήματος πήλινου αγγείου, όπου ξεχωρίζει η λέξη: ΑΝΕΘΕΚΕΝ.

Σύμφωνα με τους  υπολογισμούς,  ο ναός έχει διαστάσεις (μαζί με το περιστύλιο) περί τα 23  μέτρα,  αν  και  οι  μέγιστες σωζόμενες διαστάσεις του είναι 20,65×10,75 μ. Το πάχος των τοίχων κυμαίνεται από 0,80 έως 0,90 μ. Ενδιαφέρον όμως έχει και το εσωτερικό του αρχαίου ναού στο οποίο η κα Αραπογιάννη  αποκάλυψε  ένα  μικρότερο  κτίσμα διαστάσεων 15,60×2,18 μέτρα  κατασκευασμένο από αργούς λίθους, χωρίς συνδετικό υλικό, η ανατολική πλευρά του οποίου ήταν επίσης κατεστραμμένη. Το δάπεδο του ναού και του εσωτερικού κτίσματος καλυπτόταν από μικρούς, σχεδόν πλακοειδείς λίθους συνδεδεμένους με κονίαμα. Η αρχαιολόγος συμπεραίνει ότι αυτός ήταν ο πρώτος αρχαίος ναός (τέλη 6^ου αι. π.Χ.), τον οποίον «μάλλον έκτισαν οι Σπαρτιάτες  που είχαν κατακτήσει τη  Μεσσηνία. Όταν  αργότερα  οι Μεσσήνιοι   απελευθερώθηκαν έκτισαν  μεγαλύτερο  ναό στην  ίδια  θέση»,  μας εξηγεί η αρχαιολόγος. Συζητώντας με την κυρία Αραπογιάννη διαπιστώσαμε ότι υπάρχει και την απασχολεί ένα πρόβλημα: πουθενά δεν κατάφεραν οι αρχαιολόγοι να εντοπίσουν  κίονες  ή  κιονόκρανα. Μόνον επιστήλια  και τρίγλυφα  με  μετόπες  και  γείσα,  όλα  λίθινα. «Σκέφτομαι  ότι μπορεί να είχε ξύλινους κίονες, αλλά αυτό  δεν  συνηθιζόταν  καθόλου. Επομένως χρειάζεται επιπλέον  έρευνα, μήπως  υπάρχουν  κάπου…»,  λέει  η Ξένη Αραπογιάννη. Ωστόσο, η ίδια δεν μπορεί να το πράξει αφού το υπουργείο την έθεσε εκτός, όπως και πολλούς άλλους αξιόλογος και έμπειρους αρχαιολόγους που υπηρετούσαν στην πιο παλιά κρατική – επιστημονική υπηρεσία της Ελλάδας. Με αποσαθρωμένη πλέον την Αρχαιολογική Υπηρεσία η παράδοση των αρχαιοτήτων σε ιδιώτες και ιδιωτικούς φορείς, ένα παλιό όνειρο το «συστήματος αρχαιοκαπηλίας» και με τις ευλογίες του «μνημονίου» ίσως γίνει πραγματικότητα…

 Στοιχεία για το δημοσίευμα ελήφθησαν και από «το Βήμα».