ΧΡΕΟΚΡΑΤΙΑ - Τα κακά δάνεια, όπως τα κακά κορίτσια, πηγαίνουν παντού.

Γιατί ο πλανήτης χρωστά 15+ φορές την συνολική του αξία. Και θα χρωστά. Το ωνομάσαμε «credit crunch», ή πώς χρωστούν όλοι σε όλους. Και θα χρωστούν στην αιωνιότητα. Η προσφορά δημιουργεί την ζήτηση. Η πιστωτική επέκταση, και μάλιστα σε επισφαλή δάνεια, τα περίφημα «subprime loans», ήταν ο μόνος τρόπος δημιουργίας προσοδοφόρων κεφαλαίων. Αναπαραγωγής του κεφαλαίου. Ένας χορός που καλά κράτησε, όσο κράτησε. Και σαν το δικό μας χασαποσερβικο, στο τέλος του αφήνει τους πιο αδύναμους ξερούς στο πάτωμα. Στο crunchy απότομο τέλος. Όχι, όμως, τους βιολιτζήδες τραπεζίτες.

Ένας μαρξιστής θα σας έλεγε, ότι στην πηγή του κακού βρίσκεται η κρίση κερδοφορίας κι υπερσυσσώρευσης του κεφαλαίου ενώ ένας νεοφιλελεύθερος (π.χ. ο Martin Wholfe των Financial Times) θα σας το πακέταρε ως «παγκόσμιες ανισορροπίες» - που δήθεν θεραπεύει ο «μονεταρο-σαδομαζοχισμός», που είναι οι πολιτικές της λιτότητας που επιτείνουν το πρόβλημα που υποτίθεται θα λύσουν. Ο χρεώστης «μαθαίνει» ότι θα γίνει «καλό» και «άγιο» παιδί με λιμοκτονικές πολιτικές «δημοσιονομικής εξυγίανσης», που μέχρι κι ο κομμουνιστής ηγέτης μας στην Κύπρο, ή οι σοσιαλιστές ηγέτες της Ελλάδας πιπίλιζαν και αναμασούν σαν «οικονομική ορθοδοξία».

Από τον Πόλεμο μέχρι το 1971-3, την χρυσή, Κεϋνσιανή, 25ετία του κεφαλαίου, υπήρξε πραγματική αύξηση εισοδημάτων. Και του επιπέδου ζωής. Μετά, αρχίζει μια (επαληθεύσιμη εμπειρικά) μείωση των εισοδημάτων της εργασίας ως μέρος του παραγόμενου εθνικού προϊόντος. Κι η «κρίση» του κεφαλαίου, που προέβλεπαν τα μαρξιστικά κιτάπια. Πώς θα αγοραστούν τα παραγόμενα προϊόντα, με τους μικρότερους μισθούς αυτών που τα παρήγαγαν; Η απάντηση «ingenious»: «Buy now, pay later». Mε πιστώσεις, και υποθήκευση του μέλλοντος του αγοραστού, αφού θα δουλεύει, υποχρεωτικά και σε επιδεινούμενες εργασιακές συνθήκες, για να αποπληρώσει τα καταναλωτικά του δάνεια. Προβλεπόμενα, αυτά. Αλλά, στην υπερβολή τους, προβληματικά.

Διότι, τα πράγματα έγιναν αρρωστημένα όταν συμπληρώθηκε ο φαύλος κύκλος της πίστωσης. Όταν, δηλαδή, άρχισαν τα πιστωτικά τερπίτια, σε αγωνιώδη αναζήτηση υψηλότερων αποδόσεων, αφού ο πακτωλός μετακινούμενων πιστωτικών κεφαλαίων (π.χ. τα Ασιατικά κεφάλαια προς τις ΗΠΑ) είχαν ρίξει τις αποδόσεις των, δηλ. τα μακροπρόθεσμα επιτόκια. Το κεφάλαιο αναζήτησε υψηλότερες αποδόσεις σε επισφαλή δάνεια (και κάθε λογής εξωτικά πιστωτικά προϊόντα), με τιμωρητικά επιτόκια, στα sub-prime δάνεια. Δηλαδή, το παράδοξον, αυτός που δεν μπορούσε να πληρώσει ένα κανονικό δάνειο, π.χ. για σπίτι, δεχόταν δάνειο με τιμωρητικά υψηλό επιτόκιο που επιμετρούσε το υψηλότερο ρίσκο παροχής του δανείου. Δηλαδή, το δάνειο παρεχόταν με την «λογική» του «αφού δεν μπορείς να πληρώσεις, θα πληρώνεις πολύ περισσότερο». Λογικό, έ; Έφθασαν μάλστα, να παρέχουν στον δανειζόμενο (φτωχοδιάβολο, συχνά) την ευχέρια να αυτοπιστοποιεί την οικονομική του κατάσταση, τα self-certified loans ή, πιο ωμά: liars loans. Του προσέφεραν κι ένα ή δυό χρόνια ευχέρειας μικρών πληρωμών με εκπτωτικά επιτόκια, discount rates, 1.%, που ξαφνικά, θα φούσκωναν στο τιμωρητικό τους 7% ή και 13%, τα, baloon rates. Αλλά, μέχρι τότε ο πιστωτής θα είχε πάρει τα λεφτά του, πουλώντας την καυτή πατάτα παρακάτω.

Γιατί, πώς το έκανε άφοβα αυτό ο τραπεζίτης, πώς περίμενε να επιβιώσει αυτής της Φαουστιανής πιστωτικής συναλλαγής; Γιάννης κερνά, Γιάννης πίνει. Μετακυλούσαν το ρίσκο, εξαργυρώνοντας την πίστωση άμεσα σε κεφάλαιο, σε ενεργητικό. Δηλαδή, τιτλοποιούσαν τα επισφαλή δάνεια, τα έκαναν ομόλογα που πωλούσαν παρακάτω, κρύβοντας πόσο επισφαλή ήσαν (διότι πρόλαβε ο Κλίντον, το 2000, να επιτρέψει στις εμπορικές τράπεζες να γίνουν «επενδυτικές», να «τζογάρουν», με τρελλές τιτλοποιήσεις, τα λεφτά των καταθετών πολύ πάνω από ότι επέτρεπαν μέχρι τούδε οι κανόνες του ασφαλούς τραπεζικού δανεισμού). Τα λεγόμενα «τοξικά ομόλογα» ή... «φύκια για μεταξωτές κορδέλες», που «ανάλγητα» μάλιστα πουλιόντουσαν και στους επενδυτές με την μικρότερη ανοχή στον κίνδυνο, π.χ. στα συνταξιοδοτικά ταμεία. Μαθηματικά τερπίτια, πχ οι εξισώσεις «Gauss», έκρυβαν σε μια δεξαμενή, «pooled together» μαζί με τα λίγα καλά και τα πολλά τοξικά δάνεια, ώστε να κρύβεται ο τοξικός τους χαρακτήρας. Τα κακά δάνεια, όπως τα κακά κορίτσια πήγαιναν παντού. 

Το ονομάζουν αυτό οι οικονομολογοι κι οι επενδυτικοί τραπεζίτες «risk-mispricing», παναπεί με άλλα λόγια, αυτά τα ΑΠΛΑ κι ΩΜΑ της γιαγιάς, «μεγα-απάτη», αλλά αν τους ακούσετε σε καμμιά κυπριακή τηλεόραση να.. καμαρώνουν οι τραπεζίτες, κ. Καρεκλά, για τις επιτυχίες τους αυτές, τα επισφαλή πιστωτικά προϊόντα με τα περίεργα ακρώνυμα, ABS, CDS κλπ, δεν θα τους ζητήσει ο δημοσιογράφος την επεξήγηση ότι επρόκειτο περί απάτης, από αυτές που διακωμωδούσε, πικρά, ο Τσιφόρος στα «Παλιόπαιδα τα ατίθασα». 

Το απολυτο «Μoral hazard», η απόπλυση της απάτης από τις συνέπειες της. Αλλά, τώρα ερμηνεύεται μονόπλευρα μονάχα, από τους ίδιους τους κλέφτες - πιστωτές. «Αν χαρίσουμε ή φανούμε επιεικείς στα δάνεια που δώσαμε, ο χρεώστης θα μάθει ότι μπορεί να δανείζεται χωρίς συνέπειες, δηλαδή να του παίρνουμε στο διενεκές το βιός του, σπίτι, παιδιά και χώρα». 
Πρέπει ο χρεώστης τώρα να μαστιγωθεί, να δουλεύει σαν δούλος (εξανδραποδιζόμενος όπως οι παλαιοί χρεώστες που πουλιόντουσαν δούλοι στους πιστωτές), ο μονεταρο-σαδομαζοχισμός που είπαμε. Χωρίς σεισάχθειες και ιωβηλαία εδώ. Μνημόνιο το λέμε σήμερα αυτό, κι ο Μπένυ που το υπέγραψε, θυμόμαστε, αχάριστοι, το είχε χαιρετίσει ως «μεγάλη ευκαιρία».
Το χρέος φρόντισαν να είναι «βιώσιμο», θα πληρώνουμε... δια βίου. Στην αιωνιότητα μάλλον, ως οι αμαρτωλοί της Καθολικής Κόλασης, για αμαρτίες που θα βαραίνουν τον χρεώστη και ποτέ τον πιστωτή, που εξαργύρωνε ως χρυσό (fools gold τον ωνόμασε στο βιβλίο της η αρχισυντάκτις των Financial Times, Gillian Tett) και ως μεταξωτές κορδέλλες, τα φύκια του, τα τοξικά του δάνεια. 

Ένα απλό νούμερο, για να καταλάβετε πόσο ιλιγγιώδη «πλούτο» - χρυσόσκονη στα μάτια μας - είχε φτιάξει ο φαύλος τούτος κύκλος, το χρέος να γίνεται ενεργητικό ,κι τόσο πιο προσοδοφόρο, όσο πιο επισφαλές και τοξικό. Στα 65 τρις δολλάρια ανέρχεται το ΑΕΠ της ανθρωπότητος, η παγκόσμια πραγματική οικονομία. Δεκαπέντε φορές πιο μεγάλο, στα $900 + τρις, είναι το συνολικό ποσό των μετέωρων «CDS», των «στοιχηματικών» πλασματικών κεφαλαίων, fictitious capital, που αναπαρήγαγαν αρρωστημένα σαν τα καρκινικά κύτταρα το πιστωτικό κεφάλαιο, πάνω στα επισφαλή δάνεια.

Ναι, ο πλανήτης έχει υποθηκευτεί δεκαπέντε φορές την πραγματική του αξία. Προ εικοσαετίας ήδη η καθηγήτρια της πολιτικής οικονομίας Suzan Strange το είχε ωνομάσει τούτο «mad money» και «cazino capitalism». 
Τώρα, όλοι κλαίμε, σπίτι μου σπιτάκι μου. Caza μου, casino μου. Τα κακά δάνεια, το ξαναλέμε, σαν τα κακά κορίτσια, έχουν πάει παντού. Αλλά, όπως γίνεται μ' αυτές τις δουλειές με τα «κακά κορίτσια», δεν πληρώνουν αυτές. Πληρώνει πάντα ο πελάτης, ο αγοραστής που δεν πρόσεχε, εκείνο το «caveat emptor». 

Ας προσέχαμε!! Κακά κορίτσια, μας γυάλισαν! Kατά μία θεωρία μάλιστα, τραβηγμένη ίσως από την μύτη, το πνεύμα του «ασκητικού καπιταλισμού» γεννήθηκε από τον φόβο της συφιλίδος που έφεραν από τους Ινδιάνους, οι κατακτήσεις στην Αμερική, τον 16ο αιώνα. 
Θεωρίες. Δεν πάνε τόσο πίσω αυτά τα «κακά κορίτσια».


Τίτος Χριστοδούλου