Η φριχτή τιμωρία του Κουγιά στην Τριπολιτσά

  Σαν σήμερα, στις 23 Σεπτεμβρίου 1821 (κατά το Ιουλιανό ημερολόγιο), και έξι  μήνες μετά την έναρξη της Επανάστασης – Απελευθερωτικού Αγώνα των Ελλήνων (Καλαμάτα, 23 Μαρτίου 1821) κατελήφθη/ απελευθερώθηκε η Τριπολιτσά.  

Η πολιορκία της ξεκίνησε στις αρχές Ιουνίου 1821 και η κατάληψή της ήταν καθοριστική για την πορεία του Αγώνα, δεδομένου ότι βοήθησε σημαντικά στη σταθεροποίησή του και την επικράτηση των Ελλήνων σε ολόκληρη την Πελοπόννησο, πλην ορισμένων φρουρίων.

Πρέπει να σημειωθεί ότι η Τριπολιτσά την εποχή εκείνη ήταν το σημαντικότερο διοικητικό, στρατιωτικό και οικονομικό κέντρο της Πελοποννήσου. Η πόλη προστατευόταν από τείχος μήκους 3,5 χιλιομέτρων με επτά πύλες, ύψους 4 και πάχους 2 μέτρων. Διέθετε δε πύργους με διπλές πολεμίστρες, και τριάντα κανόνια, ωστόσο ήταν η πιο ευάλωτη σε σύγκριση με άλλα κάστρα της Πελοποννήσου. 

Σύμφωνα με τον Τόμας Γκόρντον¹, στην Τριπολιτσά κατοικούσαν 15.000, εκ των οποίων 7.000 Έλληνες και 1.000 Εβραίοι, ενώ σύμφωνα με άλλη εκτίμηση, κατά το 1821 κατοικούσαν στην πόλη 13.000 Έλληνες, 7.000 Τούρκοι καθώς και 400 Εβραίοι (εγκυκλ. Ελευθερουδάκη, τ. 23^ος, σελ. 234) ενώ κάποιες άλλες πηγές εκτιμούν ότι οι μουσουλμάνοι αποτελούσαν περίπου το 1/4 του συνολικού πληθυσμού της πόλης.
Διοικητής της Πελοποννήσου (Μορά βαλεσί) ήταν ο Χουρσίτ πασάς, που εκείνη την εποχή ήταν απασχολημένος με τον Αλή πασά στην Ήπειρο. Όταν πληροφορήθηκε την πολιορκία έστειλε στην Τριπολιτσά τον Κεχαγιάμπεη με 3.500 άντρες κι έτσι η δύναμη των ενόπλων που αντιστέκονταν ανήλθε σε 10.000 άντρες, Αλβανούς, Ασιάτες και Πελοποννήσιους Τούρκος.

Πριν από το ξέσπασμα της Επανάστασης και επειδή οι Τούρκοι είχαν πληροφορηθεί κάποιες κινήσεις των Ελλήνων, με προσχηματικό τρόπο κάλεσαν στην Τρίπολη προεστούς και αρχιερείς που τους κράτησαν, υπό άθλιες συνθήκες διαβίωσης, ως ομήρους.  Μετά τις νίκες των Ελλήνων στο Βαλτέτσι και τα Δολιανά, οι Τούρκοι θορυβημένοι έστειλαν, για ασφάλεια στην Τρίπολη, τον άμαχο πληθυσμό άλλων πόλεων. Έτσι εντός των τειχών βρίσκονταν περίπου 30.000 άμαχοι μουσουλμάνοι.

Τέσσερα μεγάλα σώματα Ελλήνων πολιορκητών σχημάτισαν ημικύκλιο γύρω από την Τριπολιτσά. Το αριστερό κατείχε ο Κολοκοτρώνης με 2.500 άντρες, το δεξιό ο Γιατράκος με 1.500, το κέντρο με 1.000 ο Αναγνωσταράς, πίσω από το δεξιό και το κέντρο βρισκόταν ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης με 1.500 άντρες, ενώ οι δρόμοι προς Άργος και Λεοντάρι φυλάσσονταν από 150 και 300 άντρες αντίστοιχα.  Αρχιστράτηγος ήταν ο Πετρόμπεης υπό την υπέρτατη ηγεσία του Δημητρίου Υψηλάντη, αλλά, πραγματικός αρχηγός της πολιορκίας ήταν ο Κολοκοτρώνης.

Η σφαγή του Κουγιά

Πριν από την πολιορκία, ο άγγλος πρόξενος στην Πάτρα Γκριν συμβούλευσε τους Τούρκους να λάβουν τα μέτρα τους, ενώ δεν έλειψαν και Έλληνες με μειωμένη εθνική συνείδηση, όπως ο κοτζάμπασης της Τριπολιτσάς, Σωτηράκης Κουγιάς και ο δραγουμάνος του πασά, Σταυράκης Ιακωβίκης, που πρόδωσαν την υπόθεση, δίνοντας πληροφορίες στους κατακτητές.

Η οθωμανική διοίκηση, θορυβημένη από την κινητικότητα και τις πληροφορίες που έφταναν αόριστες στην Τρίπολη «για κίνημα των ραγιάδων», αποφάσισε να καλέσει στην Τριπολιτσά τους προκρίτους της Πελοποννήσου με το πρόσχημα έκτακτης σύσκεψης.

Ο Σωτηράκης ή Σωτήρος Κουγιάς, καταγόταν από πλούσια οικογένεια της Τριπολιτσάς και, προφανώς επειδή (όπως και πολλοί άλλοι) βολευόταν με την κατάσταση, ήταν αντίθετος με τον ξεσηκωμό. Άλλωστε, όταν το φθινόπωρο του 1820 τον πλησίασε ο πρόκριτος της Ανδίτσαινας, Παναγιώτης Ζαριφόπουλος², αυτός αρνήθηκε να γίνει μέλος της Φιλικής Εταιρείας. Αλλά δεν αρκέστηκε σε αυτό. Στη συνέχεια πρόδωσε ένα σπίτι μέσα στο οποίο γινόταν σύσκεψη μελών της Φιλικής Εταιρείας αλλά, για καλή τύχη των Ελλήνων, οι Τούρκοι, επειδή δεν γνώριζε συγκεκριμένα πρόσωπα ο Κουγιάς, θεώρησαν υπερβολική και αόριστη την καταγγελία και δεν επενέβησαν!     

Παρά ταύτα, ο Κουγιάς συνέχισε απτόητος το προδοτικό του έργο. Σε όλη τη διάρκεια της πολιορκίας της Τριπολιτσάς, για να μην χάσει την εμπιστοσύνη των Τούρκων, απέφευγε συστηματικά να έλθει σε επαφή με τους προκρίτους που βρίσκονταν σε αιχμαλωσία. Τις τελευταίες ημέρες της αιχμαλωσίας, όταν αντιλήφθηκε ότι οι Τούρκοι θα δώσουν στους αιχμαλώτους καθαρά ρούχα, προσφέρθηκε και αυτός. Όμως οι Έλληνες κάτοικοι της Τριπολιτσάς γνώριζαν το ποιόν και τη συμπεριφορά του προδότη και την ημέρα της άλωσης οδήγησαν τον Αργείο οπλαρχηγό Γιαννάκο Νταγρέ ή Δαγρέ³ στο σπίτι του Κούγια. Ο Δαγρές τον συνέλαβε και τον ανάγκασε να γονατίσει και άρχισε να τον βασανίζει μπροστά στην οικογένειά του. Αυτός του έταξε μεγάλα ποσά για να γλυτώσει αλλά ο οπλαρχηγός ήταν αμείλικτος αφού είχε πληροφορηθεί όλα όσα είχε κάνει ο προδότης. Άλλωστε, ήταν ακόμη νωπός ο θάνατος του αδελφού του Θανάση Δαγρέ στη μάχη της Γράνας στις 10 Αυγούστου 1821.       
Ο Δαγρές δεν συγκινήθηκε ούτε από τις ικεσίες και τις προσφορές της οικογένειας του Κουγιά. Του έκοψε το αυτί και του το έδωσε να το φάει. Τότε οι συγγενείς του, για να τον σώσουν, έσπευσαν να ζητήσουν τη βοήθεια της πανίσχυρης οικογένειας των Δεληγιανναίων. Ήταν αργά όμως διότι ο εξαγριωμένος Δαγρές τον αποτελείωσε.   

Προτομή του Δαγρέ στη γενέτειρά του Καρυά.

Ο συντοπίτης  το Κουγιά, πολιτικός και συγγραφέας Νικόλαος Σπηλιάδης (1875-1862) υποστηρίζει ότι δεν ήταν προδότης απλώς φάνηκε άνανδρος την κρίσιμη στιγμή, διότι προτίμησε να συνταχθεί με τους Τούρκους επειδή δεν πίστευε ότι θα επιτύχει η Επανάσταση των Ελλήνων. Είναι γνωστό ότι αρκετοί πλούσιοι Έλληνες της εποχής δεν συντάχθηκαν εξ αρχής με τον Αγώνα αλλά στην πορεία και όταν είδαν τις επιτυχίες των ξεσηκωμένων Ελλήνων. Αν πράγματι το ίδιο ισχύει και για τον Κουγιά τότε είναι αδικημένος. Αν όμως προχώρησε και σε ενέργειες κατάδοσης και ενεργούς υποστήριξης των Τούρκων κατά τη διάρκεια της πολιορκίας, τότε ισχύουν οι κατηγορίες των ιστορικών περί προδοσίας και η μοίρα του χαράχτηκε αποκλειστικά από τον ίδιο.    

Παραπομπές:

 1.      Thomas Gordon, (1788-1841) Βρετανός συνταγματάρχης, μεγαλοκτηματίας και περιηγητής, ένας από τους πρώτους Ευρωπαίους εθελοντές που ήλθαν στην Ελλάδα κατά την Επανάσταση. Ο ίδιος υποστήριξε στο βιβλίο του «Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης» το 1833, ότι ήταν αυτόπτης μάρτυς της σφαγής στην Τριπολιτσά κάτι που αμφισβητούν πάρα πολλοί ιστορικοί. Η πλειονότητα των ιστορικών θεωρεί τον Γκόρντον θεωρείται φιλέλληνα. Άλλοι όμως (Ελένη Κούκου, Κυριάκος Σιμόπουλος) τον θεωρούς πράκτορα των Βρετανών, ενώ ο συμπατριώτης του Ντάγκλας Ντέικιν τον χαρακτηρίζει τουρκόφιλο. Οι υποψίες για κατασκοπεία υπέρ της Βρετανίας κυκλοφορούσαν μεταξύ των Ελλήνων από την εποχή της Επανάστασης. Κατά τον Ν. Σπηλιάδη αυτός ήταν και ο λόγος που ο Γκόρντον έφυγε από την Ελλάδα μετά την κατάληψη της Τριπολιτσάς.

 2.   Παναγιώτης Ζαφειρόπουλος ή Ζαριφόπουλος ήταν μέλος σημαντικής οικογένειας της Ανδρίτσαινας και ήταν ένας από τους πέντε γιους του ισχυρού ντόπιου προύχοντα Ζαρίφη, τον οποίο διαδέχτηκε στην αρχηγία της οικογένειας. Μυήθηκε το 1819 στην Φιλική Εταιρεία και το επόμενο έτος του ανατέθηκε η μύηση του προεστού της Τριπολιτσάς, Σωτηράκη Κουγιά, ο οποίος ωστόσο έσπευσε να ενημερώσει τις οθωμανικές αρχές. Τον Μάρτιο του ’21 προχώρησε μαζί άλλους προκρίτους στην επίσημη κήρυξη της επανάστασης στην Ανδρίτσαινα και την επαρχία Φαναρίου, ενώ τον Μάιο συμμετείχε στη Συνέλευση των Καλτεζών. Ταυτόχρονα, για λόγους ασφαλείας, μετέφερε την οικογένειά του  στην αγγλοκρατούμενη Ζάκυνθο. Διετέλεσε υπεύθυνος για τη συγκέντρωση προμηθειών και πολεμοφοδίων. Το 1822 συμμετείχε, μαζί με τον αδελφό του Ανδρέα, και με τη σύμφωνη γνώμη του Π. Μαυρομιχάλη, σε κίνηση για την εξασφάλιση της αγγλικής προστασίας μέσω διαπραγματεύσεων με την αγγλική διοίκηση των Επτανήσων. Ωστόσο οι όροι κρίθηκαν κατά των εθνικών συμφερόντων και ο ίδιος συνελήφθη προσωρινά. Κατόπιν συνέχισε την ανάμειξή του στην Επανάσταση με την παράταξη του Θ. Κολοκοτρώνη. 

3.          Ο Γιαννάκος Δαγρές γεννήθηκε στην Καρυά Άργους Αργολίδας. Κατά την προ-επαναστατική περίοδο ήταν κλέφτης και στη συνέχεια εισπράκτορας φόρων. Με το ξέσπασμα του Αγώνα οργάνωσε σε δικό του επαναστατικό σώμα τους Καρυώτες. Διέπρεψε στην πολιορκία της Τριπολιτσάς, ενώ διακρίθηκε στη μάχη της Γράνας όπου σκοτώθηκε και ο αδελφός του Θανάσης. Έλαβε μέρος σε πολλές άλλες μάχες, στην πολιορκία του Ναυπλίου και την εισβολή του Δράμαλη.