Τα Σκόπια, το Εμπάργκο και το λιμάνι της Καλαμάτας

Η «διασύνδεση» του λιμένα της Καλαμάτας με τα Σκόπια είναι μια εντελώς άγνωστη πτυχή της ιστορίας του Ελληνοσκοπιανού ζητήματος.

Μια πτυχή όμως που δείχνει άριστα πόσο μπορούν να έχουν αποτελεσματικότητα οι χειρισμοί των ηγετών σε κρίσιμα ζητήματα. Ας πάρουμε λοιπόν τα πράγματα από την αρχή.

Ως γνωστό, η ελληνική Δημοκρατία επέβαλε εμπάργκο στα γειτονικά Σκόπια την 16^η Φεβρουαρίου 1994. Σχεδόν άγνωστο είναι όμως ότι υπήρχαν σοβαρά νομικά ζητήματα με πολιτικές προεκτάσεις, λόγω του εμπάργκο, το οποίο (παρά τα όσα ισχυρίσθηκαν προσφάτως οι νεόκοποι ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ) τελικά αποδείχθηκε τελεσφόρα καθώς οδήγησε την υπογραφή της Ενδιάμεσης Συμφωνίας την 13^η Σεπτεμβρίου 1995. Τα Σκόπια είναι κράτος περίκλειστο και ως εκ τούτου η Ελλάδα είχε την υποχρέωση από το Διεθνές Δίκαιο να διατηρήσει ένα λιμάνι ανοιχτό γι’ το κρατίδιο.

Οι Έλληνες ειδικοί επί του Διεθνούς Δικαίου εκτίμησαν ότι αν δεν άφηναν λιμάνι ανοιχτό θα εγείρονταν ζητήματα που αφορούσαν την απρόσκοπτη κυκλοφορία προϊόντων στο πλαίσιο κοινοτικών δεσμεύσεων για τους όρους διεξαγωγής διαμετακομιστικού εμπορίου εντός ΕΕ, από εταιρείες που δραστηριοποιούνταν σε εξαγωγές προϊόντων που εισάγονταν από τα Σκόπια μέσω του λιμένα της Θεσσαλονίκης. Έτσι οι τότε αρμόδιοι υπηρεσιακοί παράγοντες της Ελλάδας εξέφρασαν την θέση ότι, ακριβώς, λόγω των συγκεκριμένων δεσμεύσεων της χώρας, έπρεπε να αφεθεί ανοιχτό το λιμάνι της Θεσσαλονίκης.

Αν όμως συνέβαινε αυτό, δηλαδή αν άφηναν ανοιχτό το λιμάνι της Θεσσαλονίκης, η επιβολή εμπάργκο όχι μόνο θα υπονόμευε αλλά, επί της ουσίας θα ακύρωνε την συγκεκριμένη κυβερνητική επιλογή. Τότε ακριβώς το θέμα έφτασε στον τότε πρωθυπουργό Ανδρέα Παπανδρέου. Αυτός, αμέσως μόλις του ετέθη το ζήτημα, διατύπωσε το ερώτημα:  υπήρχε δέσμευση από το Διεθνές Δίκαιο για το ποιο λιμάνι έπρεπε να παραμείνει ανοιχτό; Οι νομικοί και οι διπλωμάτες του απάντησαν ότι η νομική υποχρέωση της Ελλάδας ήταν το λιμάνι να βρίσκεται στον ηπειρωτικό κορμό της χώρας. Τότε ο Ανδρέας Παπανδρέου έδωσε εντολή να παραμείνει ανοιχτό για το γειτονικό κράτος το λιμάνι της… Καλαμάτας!

Μετά την επιβολή του εμπάργκο μια γαλλική μεταφορική εταιρεία διαμαρτυρήθηκε, κινητοποιώντας ουσιαστικά την τότε γαλλική κυβέρνηση και η Κομισιόν προσέφυγε κατά της ελληνικής Δημοκρατίας για παραβίαση της κοινοτικής νομοθεσίας και ιδίως των όρων διεξαγωγής του διαμετακομιστικού εμπορίου, καθώς αυξανόταν υπέρμετρα το μεταφορικό κόστος. Το Δικαστήριο Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων δικαίωσε τότε την ελληνική Δημοκρατία (C-120/94). Έτσι πιθανόν να εξηγείται η επιμονή, ιδίως του τότε προέδρου της Γαλλικής Δημοκρατίας, Ζακ Σιράκ, για άρση του εμπάργκο έναν χρόνο μετά την απόφαση του Δικαστηρίου Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, όπως προκύπτει από τη σχετική επισήμανση του Ανδρέα Παπανδρέου στη συνέντευξη τύπου, μετά το πέρας της Συνόδου Κορυφής στις Κάννες, τον Ιούνιο του 1995.