Δουλεία και χριστιανική διδασκαλία

Μικρογραφία σε χειρόγραφο. Μεταφορά με φορείο κατά την βυζαντινή εποχή.
(Σύνοψις Ιστοριών Ιωάννου Σκυλίτζη, Ισπανία, Μαδρίτη, Εθνική Βιβλιοθήκη)

Οι πηγές για το παρακάτω κείμενο προέρχονται από τον 4ο τόμο της “Εγκληματικής Ιστορίας του Χριστιανισμού” του Karlheinz Deschner, αλλά και από τον 2ο τόμο του “Ιησούς Χριστός και
Χριστιανισμός” του Γιάνη Κορδάτου

“Εκλήθης εις την πίστιν καθ' ον χρόνον ήσο δούλος; Μη σε μέλη δια την δουλείαν σου αυτήν. Αλλά και αν ακόμη ημπορής να γίνης ελεύθερος, χρησιμοποίησε μάλλον και προτίμα την κατάστασιν της δουλείας.” Προς Κορινθίους Α, 7:21

Το παραπάνω δηλητήριο προέρχεται από τον πραγματικό ιδρυτή του Χριστιανισμού, τον Παύλο, τον φανατικό υπερασπιστή της δουλείας, αλλά και αδυσώπητο μισογύνη. Οι επιστολές του είναι γεμάτες με παρόμοια προστάγματα:

Οι δούλοι να υπακούετε στους κατά σάρκα κυρίους σας με φόβον και τρόμον, με ευθύτητα και ειλικρίνειαν της καρδίας σας, σαν να υπακούετε στον Χριστόν. Προς Εφεσίους 6:5

Δεν αρκεί βέβαια η φαινομενική υπακοή:

Οχι δε με υποκριτικήν εξωτερικήν υποταγήν, που γίνεται έτσι για τα μάτια και εφ' όσον σας βλέπουν οι κύριοί σας, όπως κάμνουν αυτοί που επιδιώκουν να αρέσουν στους ανθρώπους, αλλά να υπακούετε σαν δούλοι του Χριστού, πράττοντες το θέλημα του Θεού με όλην σας την ψυχήν· Προς Εφεσίους 6:6

με την καλήν και ευμενή διάθεσιν, σαν να υπηρετήτε τον Κυριον και όχι ανθρώπους. Προς Εφεσίους 6:7

Στην επιστολή του Παύλου προς τους Κολοσσαείς, η οποία είναι πλαστογραφημένη αλλά ενταγμένη στην Καινή Διαθήκη, υπάρχουν 18 παραινέσεις προς τους δουλοκτήτες για την καλή μεταχείρηση των δούλων και 56 παραινέσεις προς τους δούλους για υπακοή στους δουλοκτήτες. Αλλά και ο Ιησούς, που γενικά η διδασκαλία του είναι ριζοσπαστική για την εποχή του, δίδαξε ότι:

“Δεν υπάρχει μαθητής ανώτερος από τον δάσκαλο ούτε δούλος ανώτερος από τον κύριό του” Κατά Ματθαίον 10:24

Από τον Β’ αιώνα και μετά, οι “Πατέρες” της Εκκλησίας υπερασπίστηκαν με ζήλο το θεσμό. Και αυτό διότι τότε σημειώθηκαν προσχωρήσεις πλουσίων στο Χριστιανισμό, οι οποίοι πολλές φορές ήταν κάτοχοι δούλων. Η αρχική παράδοση των χριστιανικών διδασκαλιών και η πρακτική των κοινοβίων τροποποιήθηκε ριζικά, καθώς έπαψαν τα μέλη τους να ανήκουν στα κατώτερα κοινωνικά στρώματα. Έτσι η σύλληψη της ισότητας ανάμεσα στους χριστιανούς διαστρεβλώθηκε. Ο Λακτάντιος απαντώντας στις κατηγορίες των εθνικών πως η διδασκαλία του χριστιανισμού είναι αντίθετη από την πρακτική που επικρατεί στους κόλπους της Εκκλησίας, υποστήριξε πως η ισότητα που προπαγανδίζεουν οι χριστιανοί είναι πνευματική και όχι υλική, ένα παραμύθι που αναπαράγεται μέχρι σήμερα.

Ο Τερτυλιαννός θεωρεί τη δουλεία ως μέρος της τάξης του κόσμου. Σύμφωνα με την άποψη του οι δούλοι είναι πονηροί “εκ φύσεως” και τους παρομοιάζει με τα κακά πνεύματα. Ο Ωριγένης θεωρεί ότι η εντολή της Παλαιάς Διαθήκης για απελευθέρωση των δούλων μετά από εξαετή ζυγό δεν είναι απαραίτητη για τους χριστιανούς (η διδαχή αναφέραται σε Εβραίο δούλο: “Εάν αποκτήσης Εβραίον ως δούλον, εξ έτη θα είναι δούλος σου. Κατά το έβδομον έτος θα απέλθη ελεύθερος δωρεάν, χωρίς να καταβάλη εις σε εξαγοράν..” Έξοδος 21:2). Ο Γρηγόριος Νύσσης, ο αδερφός του “Μέγα” Βασιλείου, αναφέρει στα κηρύγματα του την απελευθέρωση των δούλων κατά τον εορτασμό του Πάσχα, αλλά εννοεί μόνο την απελευθέρωση από την αμαρτία, όχι όμως και από τη δουλεία! Ο Άγιος Ιερώνυμος θεωρεί τους δούλους φλύαρους και συκοφάντες των χριστιανών. Ο Άγιος Ισίδωρος, επίσκοπος Σεβίλλης, πιστεύει ότι η δουλεία είναι αναγκαία για να χαλιναγωγηθούν οι κακοί χαρακτήρες με τον “τρόμο”.

Ο επίσκοπος Μιλάνου (Mediolanum) Αμβρόσιος - μια πραγματικά σιχαμερή προσωπικότητα που του αξίζει ειδικό αφιέρωμα - αν και μεταφυσικά εξισώνει τους δούλους με τους αφέντες τους, διότι αμφότεροι έχουν ψυχή, θεωρεί τους δούλους ηθικά κατώτερους, πανούργους, πραγματικά αποβράσματα. Θεωρεί ότι η δουλεία είναι χρήσιμη για την κοινωνία, πραγματικό δώρο Θεού. Παρόμοιες απόψεις έχει και ο Ιωάννης ο “Χρυσόστομος”, ο λεγόμενος και “σοσιαλιστής” άγιος:

Όπως ακριβώς δεν ωφελεί καθόλου η περιτομή ούτε βλάπτει η έλλειψις περιτομής, έτσι ούτε βλάπτει η δουλεία ούτε ωφελεί η ελευθερία

Και εμηνεύοντας τις παυλιανές επιστολές συνεχίζει:

Και δια να καταδείξη τούτο με μεγαλυτέραν σαφήνειαν λέγει «αλλά και αν μπορείς να γίνεις ελεύθερος, χρησιμοποίησε περισσότερον την δουλείαν»· δηλαδή να είσαι περισσότερο δούλος. Και διατί τέλος πάντων αυτόν που δύναται να ελευθερωθεί τον συμβουλεύει να παραμείνη δούλος. Διότι θέλει να δείξη ότι καθόλου δεν βλάπτει η δουλεία, αλλ’ ωφελεί μάλιστα… Και γνωρίζω μεν ότι μερικοί ισχυρίζονται ότι το είπε (ο Παύλος) περί ελευθερίας, υποστηρίζοντες ότι σημαίνει, εάν ημπορείς να ελευθερωθής, ελευθερώσου… Δεν λέγει λοιπόν τούτο, αλλ’ εκείνο που είπα προηγουμένως, θέλων να δείξη ότι δεν κερδίζει τίποτε περισσότερον αυτός που γίνεται ελεύθερος και επομένως, λέγει, και αν ακόμη εξαρτάται από σένα να ελευθερωθής, μάλλον μένε ως δούλος.

Για τον ιεράρχη και προστάτη των γραμμάτων της Ρωμιοσύνης η μόνη δουλεία που είναι επιζήμια είναι η δουλεία της αμαρτίας και όχι η σωματική. Αντιτίθεται επίσης στην “άκαιρη επιείκεια” και δικαιολογεί τον ξυλοδαρμό των δούλων. Για τον “σοσιαλιστή” άγιο η δουλεία δεν είναι προσωρινός θεσμός που επιβλήθηκε από τις κοινωνικές συνθήκες αλλά ένας φυσικός θεσμός που απορρέει από το προπατορικό αμάρτημα! Άρα για όσο καιρό αμαρτάνουμε θα υπάρχει δουλεία. Άλλωστε η φτώχεια είναι απαραίτητη:

Εαν κανείς αφάνιζε την πενία, τότε θα καταστρεφόταν ολόκληρη η δομή της ζωής.[…]Αν ήταν όλοι πλούσιοι, όλοι θα ζούσαν σε απραγία (όπως οι πλούσιοι)

Παράλληλα όμως ακολουθεί την τακτική των προκατόχων του για ισότητα στο μεταφυσικό επίπεδο, το μόνιμο πεδίο δράσης των χριστιανών για να είναι υποταγμένες οι μάζες. Συγκεκριμένα υποστηρίζει ότι οι λέξεις “δούλος” και “ελεύθερος” είναι μόνο χαρακτηρισμοί διότι με την βάπτιση οι δούλοι είναι πλέον ελεύθεροι άνθρωποι και “πολίτες της εκκλησίας”. Ειδική μνεία γίνεται και για την δουλεία της γυναίκας απέναντι στον άντρα. Το προπατορικό αμάρτημα ήταν σφάλμα της Εύας σε βάρος του Αδάμ. Οπότε ο άντρας πρέπει να εξουσιάζει τη γυναίκα και εκείνη “με χαρά να αναγνωρίσει το δικαίωμα του να την εξουσιάζει”. “Διότι και για το άλογο είναι πιο ωφέλιμο να φοράει χαλινάρια”.

Ο Αυγουστίνος υπερασπίστηκε επίσης τον απάνθρωπο θεσμό, καθώς είναι σύμφωνος με τη δικαιοσύνη, λόγω της αμαρτίας, της αυτονόητης ατομικής ιδιοκτησίας αλλά και της φυσικής ανισότητας μεταξύ των ανθρώπων. Σύμφωνα με τον επίσκοπο της Ιππώνας υπάρχει ιεραρχία ακόμα και στον ουρανό! (Η πεποίθηση αυτή ήταν διαδεδομένη όπως φαίνεται και στη Θεία Κωμωδία του Δάντη: στον παράδεισο υπάρχουν 9 σφαίρες όπου φιλοξενούνται οι ψυχές ανάλογα με τις πράξεις τους) Σύμφωνα με τον Αυγουστίνο ο Χριστός “δεν κάνει τους δούλους ελεύθερους ανθρώπους, αλλά μεταβάλλει τους κακούς δούλους σε καλούς”. Οι δούλοι θα πρέπει να υπηρετούν τους αφέντες τους “όχι με ύπουλο φόβο, αλλά με πιστή αγάπη”. Οι δούλοι που εγκαταλείπουν τους ιδιοκτήτες τους, αυτοί οι “pessimi servi”, θα πρέπει να καταδιώκονται και να παραδίνονται στις αρχές. Οι αφέντες έχουν το δικαίωμα να τιμωρούν τους δούλους με λόγια και χτυπήματα αλλά πάντα στο πνεύμα της χριστιανικής αγάπης!

Αυτά είναι ορισμένα από τα διδάγματα των χριστιανών πατέρων. Το κύριο επιχείρημα τους βασίζεται στο ότι ο χριστιανισμός ελευθέρωσε τους δούλους πνευματικά καθώς τους έδωσε θρησκευτική ισότητα. Υποστηρίζουν επίσης ότι η συνεύρεση στην λειτουργία αφεντικών και δούλων ωφέλησε κοινωνικά τους δούλους, κάτι που υποστηρίζουν οι ρασοφόροι ακόμα και σήμερα για την συνεύρεση πλουσίων και φτωχών στην εκκλησία.

Υπήρξαν όμως και ιερείς όμως που ηγήθηκαν εξεγέρσεων των δούλων. Ένας από αυτούς ήταν ο επίσκοπος Σεβαστείας Ευστάθιος. Ο Ευστάθιος δίδασκε ότι οι δούλοι πρέπει να εγκαταλείψουν τα αφεντικά τους. Φυσικά τέτοιου είδους διδασκαλίες δεν πέρασαν απαρατήρητες από τον υπόλοιπο ανώτερο κλήρο και τελικά η τοπική Σύνοδος της Γάγγρας, η οποία έλαβε χώρα ανάμεσα στα 360 με 370 ανακήρυξε τις διδασκαλίες του Ευστάθιου ως αιρετικές. (Ο Ευστάθιος επίσης καταδίκαζε το γάμο, απαγόρευε την κρεατοφαγία και θεωρούσε ότι η ανατροφή των παιδιών είναι κάθήκον της χριστιανικής κοινότητας και όχι των γονέων.) Ιδού και ο αφορισμός από τον Γ Κανόνα της συνόδου:

Εἴ τις δοῦλος προφάσει θεοσεβείας διδάσκοι καταφρονεῖν δεσπότου καὶ ἀναχωρεῖν τῆς ὑπηρεσίας, καὶ μὴ μετ' εὐνοίας καὶ πάσης τιμῆς τῷ ἑαυτοῦ δεσπότῃ ἐξυπηρετεῖσθαι, ἀνάθεμα ἔστω.

Καταραμένος όποιος …συμβουλεύει τους δούλους να εγκαταλείψουν τους κυρίους τους και να μη τους υπηρετούν με σεβασμό και ευγνωμοσύνη.

πηγή: libertarianwords.blogspot.gr