Έφυγε ο Δικαίος Βαγιακάκος

Ταξίδι στην αιωνιότητα αποτόλμησε σήμερα, σε ηλικία 99 ετών, ο μεγάλος μελετητής της Μάνης, Δικαίος Βαγιακάκος. Ο φιλόλογος που ανάλωσε

την ζωή του στην συλλογή στοιχείων, στην μελέτη και δημοσίευση επί μέρους θεμάτων για την Μάνη και τους Μανιάτες της διασποράς και ιδιαίτερα τους Μανιάτες της Κορσικής. 

Ήταν ο άνθρωπος αστείρευτη δεξαμενή για την ιστορία της Μάνης από τον μεσοπόλεμο μέχρι σήμερα, τόσο σαν εερευνητής - μελετητής, όσο και σαν επιβίωση του παλαιού, γνήσιου λόγιου Μανιάτη, με τις διαλεκτικά αδιάλλακτες συντηρητικές αρχές του, με το άτεγκτο ήθος, την επίμονη ερευνητικότητά του, την απόκρυφη ευαισθησία του, το πέτρινο αλλά φωτεινό -γνήσια μανιάτικο χιούμορ του. Το όνομά του, Δικαίος, ανταποκρινόταν πλήρως στον δύσκολο χαρακτήρα του.

Γεννήθηκε το 1917 στο χωριό Κοίτα (την πολυπυργού) της Μέσα Μάνης. Μετά τις γυμνασιακές σπουδές του στην Κοίτα και στην Αρεόπολη εισήχθη στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, από την οποία πήρε το πτυχίο του το 1937. Το 1938-39 υπηρέτησε τη στρατιωτική του θητεία στο ηρωικό 9ο Σύνταγμα Πεζικού Καλαμάτας. Στις 28 Οκτωβρίου 1940 επιστρατεύτηκε και υπηρέτησε στην πρώτη γραμμή μέχρι την κατάρρευση του μετώπου, τον Απρίλιο του 1941. Επί του πεδίου της μάχης τιμήθηκε με τον Πολεμικό Σταυρό Γ΄ Τάξεως. Στη συνέχεια υπηρέτησε σε ιδιωτικά σχολεία Μέσης Εκπαίδευσης. Παράλληλα δραστηριοποιήθηκε στον Συνεταιρισμό Αδιορίστων Καθηγητών, ως πρόεδρος του οποίου διοργάνωσε συσσίτια για άνεργους καθηγητές.

Η κλίση του Βαγιακάκου προς τη γλωσσολογία εκδηλώθηκε από τα μαθητικά του χρόνια, συγκεκριμένα στο Γυμνάσιο Αρεόπολης, και αποκρυσταλλώθηκε την περίοδο των πανεπιστημιακών σπουδών του. Στράφηκε στη μελέτη των νεοελληνικών διαλέκτων και στη συλλογή γλωσσικού και λαογραφικού υλικού. Επίσης, στη μελέτη των ονομάτων και των τοπωνυμίων. Επιπλέον, ενδιαφέρθηκε για τη μελέτη της τοπικής ιστορίας της ιδιαίτερής του πατρίδας, της Μάνης εποχή εκείνη ήταν παντελώς άγνωστη στους πνευματικούς κύκλους.

Το 1944 εκπόνησε τη διδακτορική του διατριβή με θέμα: "Συνίζησις και επένθεσις εν τω γλωσσικώ ιδιώματι της Μέσα Μάνης" και το επόμενο έτος διορίστηκε συντάκτης στο Ιστορικό Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσης της Ακαδημίας Αθηνών. Τη διετία 1951-53 πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στη Γαλλία, στη Σορβόνη. Το 1955 έγινε διευθύνων του Λεξικού και από το 1967 ως το 1980 που συνταξιοδοτήθηκε υπηρέτησε ως διευθυντής.

Κατά την 35ετή υπηρεσία του (1945-80) στο Κέντρο Συντάξεως του Λεξικού ο Βαγιακάκος πραγματοποίησε δεκάδες επιστημονικές αποστολές συλλογής γλωσσικού υλικού σε Λακωνία, Ήπειρο, Κέρκυρα, Κορσική και Κύπρο. Καρπός των αποστολών αυτών υπήρξαν 17 χειρόγραφα αποτελούμενα από χιλιάδες σελίδες, που υπάρχουν στο Κέντρο. Επίσης, συνέλεξε ιδιωτικώς άφθονο γλωσσικό και λαογραφικό υλικό από όλα τα χωριά της Μάνης.

Συμμετείχε στη σύνταξη τριών συντακτικών σειρών του Δ΄ τόμου (1953) και του πρώτου τεύχους του Ε΄ τόμου. Ως διευθυντής οργάνωσε αποστολές σε περιοχές του ελληνικού χώρου που υπήρχαν ελλειπή στοιχεία και κυρίως συνέταξε πλήρες ερωτηματολόγιο συλλογής γλωσσικού υλικού, το οποίο να καλύπτει όλες τις εκδηλώσεις του βίου και αποτελεί ως σήμερα υποδειγματικό οδηγό για τους συλλογείς. Επίσης, κατάρτισε αναλυτικούς πίνακες των δελτίων του Κέντρου ανά περιοχή, προώθησε τη σύνταξη του Γλωσσικού Άτλαντος της Ελλάδος, οργάνωσε τη μικροφωτογράφηση των χειρογράφων του Κέντρου και προγραμμάτισε τη σύσταση Ονοματολογικού Αρχείου.

Στον εκδοτικό τομέα συνέχισε τη έκδοση των τόμων του Λεξικού και του Λεξικογραφικού Δελτίου. Επίσης, προχώρησε στην επανέκδοση πολλών έργων του μεγάλου γλωσσολόγου Γ. Χατζιδάκι.

Από την πρώτη δημοσιευθείσα εργασία του «Αποικία Μανιατών» 1949, μέχρι σήμερα ξεχωρίζουν οι εργασίες: «Συμβολή περί Νίκλων - Νικλιάνων» 1949, «Μελισσηνοί και Κοντόσταβλοι εκ Μάνης εις Ζάχυνθον», «Σχέσεις Ζακύνθου - Μάνης» 1953, «Δομέστικος... Δεμέστιχας κλπ.» 1955, «Μεσαιωνικά Τοπωνύμια εκ Μάνης» 1961, «Ιμπραήμ εναντίον της Μάνης» 1961, «Οι Μανιάται της Κορσικής» 1965, «Η Μηλέα της Έξω Μάνης» 1967, «Μάνη» 1968, «Η. Π. Μαυρομιχάλης» 1975, «Συμβολή της Μάνης εις τον Μακεδονικόν Αγώνα» 1986. Η πολύμορφη φιλολογική δουλειά του δεν έχει ακόμα αξιολογηθεί. Εκείνο που είναι ολοφάνερο, είναι η μύχια και διάπυρη αγάπη του για την πατρίδα του τη Μάνη και η άοκνη προσπάθειά του να προωθήσει τις μελέτες γι' αυτήν.