Τι είναι το σφουγγάρι;

Για πολλά χρόνια αυτό το ερώτημα ταλάντιζε τους επιστήμονες, χωρίς να καταφέρουν να καταλήξουν στο αν τελικά ο σπόγγος ή σφουγγάρι  (Euspongia) είναι ζώο ή φυτό. 

Για την οργανική σύσταση και κατάταξη των σπόγγων οι διχογνωμίες ξεκινούν από την αρχαιότητα. Ο Αριστοτέλης ήταν ο πρώτος που διαπίστωσε ύπαρξη ζωικής αίσθησης, κατατάσσοντάς το στα ζώα. Με τη γνώμη του συντάχθηκαν ο Πλίνιος και ο Αιλιανός.

Οι δυτικοί όμως και μεταγενέστεροι φυσιοδίφες μεταξύ των οποίων οι Έρασμος, Ροντελέ, Τουρνεφό, Μαρσιλύ καθώς και αυτός ο Λιναίος στην αρχή υποστήριζαν ότι οι σπόγγοι ανήκουν στο φυτικό βασίλειο. Ο Μπορύ ντε Σαν Βενσάν δημιούργησε την κατάταξη «ζωόφυτα», ενώ αργότερα ο Παλλάς αργότερα υποστήριξε πως οι σπόγγοι ανήκουν σε πολύ κατώτατη ζωολογική βαθμίδα από άποψη οργανισμού, ενώ ο Γκραντ και άλλοι της εποχής του κατέδειξαν ότι ναι μεν ανήκουν σε κατώτατη βαθμίδα πλην όμως ζωική. Τέλος ο Λαμουαί, περισσότερο εκ του ασφαλούς, κατέταξε τους σπόγγους στη κατηγορία των «σπογγωδών», ενώ ο Ζορζ Κυβιέ στη κατηγορία των «πολυπόδων».

Γενικά ο φυσικός σπόγγος παρουσιάζει τα πλέον διαφορετικά και ακανόνιστα σχήματα. Πριν την επεξεργασία του, εξωτερικά, με μια πρώτη ματιά μοιάζει με φυτό, η δε ζωική του σύσταση παρουσιάζεται ως υπόπηκτη ύλη που πληρεί αυτόν. Φέρει μια δερματοφανή γλοιώδη επένδυση που οι σπογγαλιείς την αποκαλούν «τσίπα», η οποία και περιβάλει το σώμα του σπόγγου που οι σπογγαλιείς και οι έμποροι σπόγγων ονομάζουν «ύφασμα», η οποία μαζί με την τσίπα συγκρατούν την κολλώδη υγρή ουσία που εκπέμπει σαφή οσμή θαλάσσιου ιωδίου. Η ουσία αυτή με την οποία και είναι εμποτισμένη η σπογγώδης μάζα (το ύφασμα) αποτελεί την ζωική μορφή του σπόγγου.

Το 1825 ένας επιστήμονας, μελετώντας ένα "ζωντανό" σφουγγάρι, παρατήρησε στο μικροσκόπιο ότι το νερό που έμπαινε στους πόρους του, όταν στη συνέχεια έβγαινε έξω από αυτό, έμοιζε να είναι διαφορετικό. 


Έτσι κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το σφουγγάρι είναι ζώο, ή καλύτερα ζωόφυτο, διότι στην ουσία έχει ένα κοινό χαρακτηριστικό με τα ζώα, που δεν έχουν τα φυτά: εισάγει νερό μέσα του, αποσπάει από το νερό αυτό μικροσκοπικά φυτά και ζώα, τα καταναλώνει σαν τροφή, κι έπειτα αποβάλλει τα περιττώματα.

Το σφουγγάρι ανήκει στα κατώτερα επίπεδα του ζωικού βασιλείου. Ζει, αλλά δεν κινείται. Δεν έχει κεφάλι, στόμα, μάτια, καρδιά, στομάχι, νεύρα και αισθήσεις. Αν το ακουμπήσουμε, δε νιώθει και δεν αντιδράει. Κοινώς, δεν έχει τα χαρακτηριστικά που έχουν άλλα ζώα που ανήκουν στο κατώτερο αυτό επίπεδο του ζωικού βασιλείου. 

Το εξωτερικό του αποτελείται από επίπεδα κύτταρα. Μέσα του υπάρχουν μεγάλα "κανάλια" με τα πιο ασυνήθιστα κύτταρα που βρέθηκαν ποτέ σε ζώο. Αυτά λειτουργούνε σαν φίλτρα νερού.

Έχουν κάτι μικροσκοπικά νήματα, τα οποία κάνουν κατακράτηση μικροσκοπικών φυτών και μικροοργανισμών από το νερό, χρησιμοποιώντας τα ως τροφή και μεταφέρουν την τροφή αυτή μαζί με οξυγόνο, στα κύτταρά του.

Τα περιττώματα που αποβάλλουν τα σφουγγάρια, γίνονται αιτία ώστε να μυρίζουν άσχημα. Είναι όμως και μία πολύ καλή άμυνα απέναντι σε πλάσματα που θα ήθελαν να τα φάνε.