Τι είναι αλήθεια ο πολιτισμός;

Ο όρος πολιτισμός (παράγεται από το ουσιαστικό πόλις > πολίτης > πολιτισμός) εμφανίστηκε στα ελληνικά γράμματα τον 18ο αιώνα από τον Αδαμάντιο Κοραή, ως αντιστοίχιση του γαλλικού civilisation. Έκτοτε όμως χρησιμοποιείται στην ελληνική γλώσσα καλύπτοντας και την έννοια του culture/kultur (κουλτούρα) λόγω της έλλειψης μονολεκτικής ακριβούς απόδοσης στα ελληνικά της ξενόγλωσσης έννοιας.
Την κουλτούρα (cultura <colere) εμφανίζεται για πρώτη φορά με την σημερινή της έννοια από τον Κικέρωνα και επανήλθε ξανά στο ευρωπαϊκό προσκήνιο, με την πνευματική έννοια, κατά την Αναγέννηση. Μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα η κουλτούρα παρέμενε στο περιθώριο για να την επαναφέρουν οι, σχετικά νέες, επιστήμες της κοινωνιολογίας και της ανθρωπολογίας, εμπνεόμενες από τη γερμανική λέξη kultur. Έτσι προτίμησαν την χρήση της λέξης "κουλτούρα" από τον "πολιτισμό" (civilization), διότι θεώρησαν ότι δίνει προτεραιότητα στην ιδέα της μοναδικότητας και της ενότητας μιας δεδομένης κοινωνίας. 
Στην ελληνική συνήθως δεν γίνεται η διάκριση αυτή κι έτσι η συχνότερη απόδοση του συγκεκριμένου όρου είναι "πολιτισμός". Όμως, η κουλτούρα δεν μπορεί παρά να είναι ένα υποσύνολο του πολιτισμού. 
Επανερχόμενοι λοιπόν στον όρο "πολιτισμός" μπορούμε να πούμε ότι η αστικοποίηση του ανθρώπου συνέτεινε στην ανάπτυξη του πολιτισμού του. Δηλαδή, του συνόλου των τεχνικών και πνευματικών του επιτευγμάτων σε μια περιοχή, πόλη, περιφέρεια, κράτος, ήπειρο και τελικά σε όλο τον κόσμο. Το πεδίο που καλλιεργήθηκε ο ανθρώπινος πολιτισμός ήταν η συγκέντρωση ανθρώπων σε πόλεις όπου έγιναν πολίτες και η προσαρμογή τους στον εξελιγμένο αυτόν τρόπο ζωής. Εκεί λόγω της συμβίωσης άλλους ανθρώπους και της αναγκαστικής εγγύτητας (γειτονίας), ισχυροποιούνται και εδραιώνονται κατ' αρχήν οι καλοί τρόποι ώστε να προκύπτει ένα πρώτο δυναμικό ευστάθειας - ισορροπίας. Η ασφάλεια που παρέχεται σε συνδυασμό με την δυνατότητα συνεργασίας ώστε να μην εργάζονται σκληρά όλοι για τα προς το ζειν έδωσαν την δυνατότητα ανάπτυξης των τεχνών, του συστήματος παιδείας, της φιλοσοφίας και των επιστημών. 

Η πολιτισμική ανάπτυξη του ανθρώπινου γένους, διαιρούμενη γεωγραφικά, είναι η πολιτιστική δράση (υλικά και πνευματικά έργα, δραστηριότητες και έθιμα) και η πνευματική καλλιέργεια ή «culture» δηλαδή, οι αξίες, οι παραδόσεις, η παιδεία, η μόρφωση, η αισθητική, η εκλέπτυνση της συμπεριφοράς. Αυτά που τελικά διαμορφώνουν τον τρόπο ζωής των ανθρώπων κατά τόπους. Ένας πολιτισμός δεν έχει απαραίτητα τοπικό χαρακτήρα. Μπορεί να διαχέεται γεωγραφικά και με άλλα κοινωνικά κριτήρια που του δίνουν ταυτότητα, όπως η φυλή, η εθνικότητα, η θρησκεία, η γλώσσα, οι συνήθειες ένδυσης ή κάποιος άλλος παράγοντας κοινωνικής συνοχής. Ένας πολιτισμός μπορεί να χαθεί, αν αλλοιωθούν σε μεγάλο ποσοστό στοιχεία της πολιτισμικής του ταυτότητας. Παρ' όλο που οι πολιτισμοί χάνονται ή εξελίσσονται σε νέα πολιτισμικά μορφώματα, κάποιοι αφήνουν πίσω τους πνευματικά επιτεύγματα ως παγκόσμια κληρονομιά όπως για παράδειγμα το σύστημα διακυβέρνησης των Ελλήνων που ονομάζεται Δημοκρατία, το Ρωμαϊκό Δίκαιο κ.λπ.

Παγκοσμιοποίηση και... μηδέν

Σήμερα η Παγκοσμιοποίηση, δηλαδή η προσπάθεια επικράτησης ενός πανανθρώπινου πολιτισμού, υπόσχεται ότι θα δημιουργήσει συνθήκες για την ανάπτυξη κοινών στοιχείων με ενωτικό ρόλο σε παγκόσμια κλίμακα όπως, οι ηθικές αξίες, η κοινωνική νοημοσύνη και η οικολογική συνείδηση. Η προσπάθεια για ενιαία πνευματική καλλιέργεια της παγκόσμιας κοινότητας μέσα σε δυναμικό συνοχής κοινού συστήματος αξιών έχει την έννοια της «συλλογικής νοημοσύνης» προς χάριν, πέραν του «ευ ζειν», της ίδιας της επιβίωσης του ανθρώπινου πολιτισμού στα δύσκολα σημεία της εξέλιξής του. Ωστόσο παρατηρούμε ότι η Παγκοσμιοποίηση έχει τη χειραγώγηση και τον απόλυτο έλεγχο του ανθρώπου αφού πρώτα τον μετατρέψει σε "καταναλωτικό ον". 

Ένας πολιτισμός είναι μια πολυδιάστατη περίπλοκη (φράκταλ) δομή, ένας τρόπος οργάνωσης της κοινωνίας που γεννάται από τον μαθηματικό σπόρο της συλλογικής νοημοσύνης. Ως εκ τούτου δεν έχει χαρακτηριστική κλίμακα μέτρησης ώστε να αποτιμηθεί. Δηλαδή, είναι δύσκολο  να βαθμολογήσουμε έναν πολιτισμό λαμβάνοντας υπόψη τις λεπτομέρειες όλων των σημείων που του δίνουν υπόσταση. Για τον λόγο αυτόν υπήρχαν και υπάρχουν έντονες διαμάχες ακόμα και για τον ίδιο του τον ορισμό. Ένα μη ποιοτικό μέτρο της ανάπτυξης ενός πολιτισμού πρότεινε το 1964 ο Ρώσος αστρονόμος  Νικολάι Σεμένοβιτς Καρντάσεφ με την "κλίμακα Καρντάσεφ", που κατατάσσει έναν πολιτισμό σύμφωνα με την ενέργεια που είναι σε θέση να καταναλώνει και να χειραγωγεί. Το σκεπτικό ήταν ότι, οι ενεργειακές ανάγκες ενός πολιτισμού αντικατοπτρίζουν το βαθμό ανάπτυξής του και ταυτόχρονα την εξάπλωσή του στον Κόσμο. Η βασική βαθμονόμηση γίνεται με βάση τρεις ενεργειακές θέσεις στην κλίμακα που αντιστοιχούν στην ικανότητα πλήρους διαχείρισης των ενεργειακών πόρων: ενός πλανήτη που κατοικεί ή αποικίζει ο πολιτισμός (τύπος Ι), του άστρου του αντίστοιχου ηλιακού συστήματος (τύπος ΙΙ) και του γαλαξία του (τύπος ΙΙΙ). Ο Καρλ Σαγκάν επέκτεινε την "κλίμακα Καρντάσεφ" πριν τον τύπο Ι ώστε να μπορεί να βαθμολογηθεί ο ανθρώπινος πολιτισμός στα στάδια της ως τώρα εξέλιξής του. 

Έτσι, ο ανθρώπινος πολιτισμός, αν ξεκινά να μετράται με την αστικοποίηση που επέβαλλε την καλλιέργεια της γης για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της ζωής στην πόλη, κάνει τότε το πρώτο σημαντικό ενεργειακό του άλμα. Το έτος 1900, κατά την "Βιομηχανική Επανάσταση", βαθμολογούμαστε κοντά στο 0,58 και το 2011 στο 0,72 . Δηλαδή, ο ανθρώπινος πολιτισμός δηλαδή βρίσκεται ακόμα στο στάδιο μηδέν, πριν από το στάδιο Ι. Με τον ρυθμό αύξησης των ενεργειακών αναγκών κατά μέσο όρο 3% ανά έτος, σήμερα υπολογίζεται πως το 2110 θα είμαστε πολιτισμός τύπου Ι. Η μετάβαση από πολιτισμό τύπου 0 σε τύπου Ι ενέχει υπαρκτό κίνδυνο να αφανιστεί ο πολιτισμός πριν την ολοκλήρωση της πλήρους μετάβασης σε τύπου Ι. 

Η εκτίμηση αυτή προκύπτει λόγω της πιθανής δυνατότητας χρήσης των νέων, παγκόσμιας κλίμακας, καταστρεπτικών πηγών ενέργειας (πυρηνική ενέργεια, πρόκληση σεισμών κ.λπ.) από μηχανισμούς όπως η τρομοκρατία, κ.ά.