Ο ανδρόγυνος φαραώ Τουταγχαμών «πέθανε από επιληψία»

-Νέα θεωρία στο τραπέζι

Tόσο ο Τουταγχαμών όσο και άλλοι άνδρες συγγενείς του είχαν έντονα «θηλυκά» χαρακτηριστικά   (Φωτογραφία:  Associated Press )

Ίσως βρέθηκε η ιατρική εξήγηση στο μυστήριο που καλύπτει τον θάνατο του Τουταγχαμών σε εφηβική ηλικία. Και όχι μόνο αυτό: η ιατρική αυτή εξήγηση σχετικά με την πάθηση που έκοψε τόσο πρόωρα το νήμα της ζωής του φαραώ, ίσως μας δείχνει και πώς «πυροδοτήθηκε» η γέννηση της αρχαιότερης μονοθεϊστικής θρησκείας, σύμφωνα με νέα μελέτη.

Πλήθος θεωριών για τον θάνατο
Από την ανακάλυψη του σχεδόν άθικτου τάφου του Τουταγχαμών το 1922 μέχρι σήμερα, τα αίτια του θανάτου του έφηβου Αιγύπτιου φαραώ αποτελούν αντικείμενο διαμάχης μεταξύ των ειδικών. Μεταξύ των θεωριών που έχουν διατυπωθεί κάποιες κάνουν λόγο για δολοφονία ή για τσίμπημα φιδιού το οποίο του στοίχισε τη ζωή, αλλά και για λέπρα, φυματίωση, ελονοσία, δρεπανοκυτταρική αναιμία, ακόμη και για πτώση του Τουταγχαμών από το άρμα του.

Ωστόσο όλες αυτές οι θεωρίες εμφανίζουν ένα σημαντικό κενό, σύμφωνα με τον Χουτάν Ασραφιάν, χειρουργό που ασχολείται ενδελεχώς με την ιστορία της Ιατρικής στο Ιmperial College του Λονδίνου. Δεν λαμβάνουν υπόψη τους, όπως λέει ο χειρουργός, ότι τόσο ο ίδιος ο Τουταγχαμών όσο και οι υπόλοιποι άνδρες συγγενείς του άμεσου κύκλου του είχαν θηλυπρεπή εμφάνιση, γεγονός που δεν μπορεί να είναι τυχαίο.

Ζωγραφικές αναπαραστάσεις αλλά και γλυπτά δείχνουν ότι ο Σμενκάρε, ένας αινιγματικός φαραώ που πιθανώς ήταν θείος ή και μεγαλύτερος αδελφός του Τουταγχαμών καθώς και ο Ακενατέν που πιστεύεται ότι ήταν ο πατέρας του Τουταγχαμών είχαν επίσης «θηλυκή» φιγούρα, με αφύσικα μεγάλα στήθη και μεγάλους γλουτούς. Συγχρόνως δύο φαραώ πριν από τον Ακενατέν – ο Amenhotep III και ο Tuthmosis IV- εκτιμάται ότι είχαν παρόμοια εμφάνιση. Είναι αξιοσημείωτο ότι όλοι αυτοί οι βασιλιάδες πέθαναν σε νεαρή ηλικία μυστηριωδώς, σημειώνει ο Ασραφιάν. «Μέχρι σήμερα υπάρχουν τόσες πολλές θεωρίες για τους θανάτους των φαραώ, αλλά όλες τους έκαναν λανθασμένα λόγο για τον κάθε φαραώ ξεχωριστά χωρίς να αναλύουν τη γενικότερη εικόνα του οικογενειακού δέντρου».

Ύπαρξη κληρονομικής διαταραχής

Ο Ασραφιάν όμως μελέτησε το οικογενειακό δέντρο των φαραώ και ανακάλυψε ότι καθένας από αυτούς πέθανε σε ελαφρώς νεαρότερη ηλικία από τον προκάτοχό του. Το γεγονός αυτό μαρτυρεί την ύπαρξη κάποιας κληρονομικής διαταραχής. Ποια ήταν όμως αυτή η κληρονομική διαταραχή; Ιστορικές αναφορές σχετικά με τον κάθε φαραώ μπορούν να δώσουν μια απάντηση.

«Είναι άξιο λόγου ότι δύο από τους πέντε φαραώ που παρουσίαζαν παρόμοια θηλυκά χαρακτηριστικά αναφέρεται σε κείμενα ότι έβλεπαν και θρησκευτικά οράματα» εξηγεί ο Δρ Ασραφιάν και προσθέτει πως είναι γνωστό ότι άτομα με μια μορφή επιληψίας η οποία ξεκινά από τον κροταφικό λοβό εμφανίζουν παραισθήσεις και βλέπουν θρησκευτικά οράματα, κυρίως μετά από έκθεση στο φως του ήλιου. Όλα αυτά οδηγούν τον ειδικό να εκτιμά πως η οικογένεια των φαραώ έπασχε από μια κληρονομική μορφή επιληψίας του κροταφικού λοβού.

Αυτή η διάγνωση δίνει και μια απάντηση σχετικά με τη «θηλυκή» παρουσία των φαραώ. Ο κροταφικός λοβός συνδέεται με περιοχές του εγκεφάλου οι οποίες εμπλέκονται στην έκλυση ορμονών και οι επιληπτικές κρίσεις είναι γνωστό ότι διαταράσσουν τα επίπεδα των ορμονών τα οποία συνδέονται με την ανάπτυξη του φύλου. Έτσι πιθανότατα εξηγούνται τα μεγάλα στήθη των φαραώ. Παράλληλα η συγκεκριμένη θεωρία μπορεί να εξηγεί και το κάταγμα στο πόδι του Τουταγχαμών, το οποίο ίσως προκλήθηκε κατά τη διάρκεια κάποιας κρίσης επιληψίας, σύμφωνα με δημοσίευση στο επιστημονικό περιοδικό «Epilepsy & Behavior».

Η επιληψία «γέννησε» τον μονοθεϊσμό;
Την ίδια στιγμή ίσως η επιληψία των φαραώ ήταν και η υπεύθυνη για τη γέννηση του μονοθεϊσμού. Ο Tuthmosis IV είδε ένα θρησκευτικό όραμα κατά τη διάρκεια μιας ηλιόλουστης ημέρας το οποίο καταγράφεται στο Dream Stele – μια επιγραφή που βρίσκεται κοντά στη Μεγάλη Σφίγγα στη Γκίζα. Ωστόσο τα οράματα του Tuthmosis IV δεν συγκρίνονται με εκείνα που βίωνε ο Ακενατέν. Τα οράματα του Ακενατέν τον οδήγησαν άλλωστε στο να «αναβαθμίσει» μια κατώτερη θεότητα που ονομαζόταν «δίσκος του ήλιου» ή Ατεν στον υπέρτατο θεό – η κίνηση αυτή που αφορούσε για πρώτη φορά εγκατάλειψη των αρχαίων αιγυπτιακών πολυθεϊστικών παραδόσεων ίσως οδήγησε και στην πρώτη καταγεγραμμένη μονοθεϊστική θρησκεία. Εάν η θεωρία του Ασραφιάν ευσταθεί τότε το θρησκευτικό «πείραμα» του Ακενατέν καθώς και ο πρόωρος θάνατος του Τουταγχαμών αποτελούσαν συνέπεια της επιληψίας.

«Τα άτομα με επιληψία του κροταφικού λοβού τα οποία εκτίθενται στο ηλιακό φως εμφανίζουν ενεργοποίηση του θρησκευτικού ζήλου» σημειώνει ο Ασραφιάν.

Ως «συναρπαστική και αληθοφανή εξήγηση» χαρακτηρίζει τη νέα θεωρία ο Χάουαρντ Μάρκελ, ιστορικός της Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν στο Αν Αρμπορ. Σε κάθε περίπτωση σημειώνει ότι είναι σχεδόν αδύνατον να αποδειχθεί εάν η νέα θεωρία ισχύει καθώς δεν υπάρχει κάποιο οριστικό γενετικό τεστ για την επιληψία. Όπως λέει «μπορούμε να πούμε ότι μια επιληπτική κρίση οδήγησε στον μονοθεϊσμό; Είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα υπόθεση, αλλά παραμένει μόνο μια υπόθεση».
πηγή: Βήμα Science