Μπαίνει τέλος στον τυποκτόνο νόμο!

Απόφαση σταθμός του πρωτοδικείου Βόλου

Γνωστός ως «τυποκτόνος νόμος Βενιζέλου». Ο Νόμος 2328/1995 ήρθε τα προηγούμενα χρόνια να φιμώσει τον Τύπο και να αποδυναμώσει το ρόλο της ενημέρωσης των ΜΜΕ. Βασικοί πυλώνες ενός δημοσιογραφικού κειμένου εξέλιπαν…

Ποιος, πού, γιατί άρχισαν να αποτελούν αόρατα σημεία ενός ρεπορτάζ, υπό την απειλή ο «πρωταγωνιστής» της είδησης να θεωρήσει ότι θίγεται και συκοφαντείται και εκμεταλλευόμενος τον τυποκτόνο Νόμο να σπεύσει για αποκατάσταση… της τιμής και της υπόληψής τους, διεκδικώντας αποζημίωση-μαμούθ.

ΡΕΠΟΡΤΑΖ: Βάσω Σαμακοβλή

Τα γρανάζια της βιομηχανίας αγωγών κατά του Τύπου δούλευαν καλοκουρδισμένα επί χρόνια, σφίγγοντας οικονομική θηλιά σε ιδιοκτήτες ΜΜΕ και δημοσιογράφους. Δικαστικές αποφάσεις, ωστόσο, τόλμησαν ώστε να επαναφέρουν την ισορροπία μεταξύ του έννομου συμφέροντος της ενημέρωσης του κοινού και της ζημιάς που υφίσταται -εάν υφίσταται- ο «θιγόμενος» από το δημοσίευμα.

Μία από αυτές τις δικαστικές αποφάσεις -η πρώτη παρόμοια σε τοπικό επίπεδο- του Μονομελούς Πρωτοδικείου Βόλου, σε υπόθεση που χειρίστηκε ο δικηγόρος του Βόλου και μέλος του Δ.Σ. του τοπικού Δικηγορικού Συλλόγου Νίκος Χατζησταματίου.

Στόχος των δημοσιευμάτων ήταν η ενημέρωση της κοινής γνώμης για θέμα δημοσίου συμφέροντος, όπως είναι η εύρυθμη λειτουργία του συστήματος της δημόσιας υγείας, έκρινε το δικαστήριο το οποίο απέρριψε αγωγή γιατρού του Νοσοκομείου Βόλου για δημοσιεύματα του«ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΥ», με την οποία διεκδικούσε αποζημίωση 50.000 ευρώ (!) από εκδότη και δημοσιογράφο.

Αδιανόητα χρηματικά ποσά

Μέσα από τις τελευταίες δικαστικές αποφάσεις ξεκίνησε να αποδυναμώνεται η βιομηχανία αγωγών κατά του Τύπου; ρωτήσαμε τον δικηγόρο Νίκο Χατζησταματίου.

«Στα χρόνια που πέρασαν με την εφαρμογή του νόμου, τα Δικαστήρια αντιμετώπισαν μια βιομηχανία αγωγών. Η νομολογία ξεκίνησε με αποφάσεις δικαστηρίων, οι οποίες επιδίκαζαν αδιανόητα χρηματικά ποσά και μάλιστα τα λάθη ή αν θέλετε η εσφαλμένη εφαρμογή του Νόμου προσδιορίζονται σε δύο σημεία.

Το ένα ως προς το ύψος των αποζημιώσεων που επιδικαζόντουσαν και το δεύτερο η ευκολία με την οποία καταδικάζετο μια εφημερίδα για ένα δημοσίευμα, το οποίο γίνονταν με απόλυτα καλή διάθεση στο πλαίσιο της ενάσκησης του ρόλου της, δηλαδή της ενημέρωσης του κοινού», απάντησε.

Τελικά, η είδηση μόνο είδηση δεν αποτελούσε, καθώς άρχισαν να είναι ως εξής: «Κάποιος σε κάποιο νησί, έβαλε φωτιά, καίγοντας κάποια πράγματα».

«Να μην τολμάς δηλαδή να προσδιορίσεις πού έγινε, να μην τολμάς να προσδιορίσεις τι έγινε, διότι υπήρχε ο κίνδυνος να θεωρηθεί ότι φωτογράφιζες κάποιον», σχολιάζει ο κ. Χατζησταματίου.

Εκμετάλλευση για εύκολο χρήμα…

Η πρώτη φάση εφαρμογής του Νόμου αποδυνάμωσε τη δύναμη του Τύπου, λέει ο δικηγόρος και σε ερώτηση αν αποτέλεσε αντικείμενο εκμετάλλευσης στα χέρια ορισμένων απάντησε:

«Μα βεβαίως έγινε. Για δύο λόγους. Αφενός για να κερδίσουν χρήματα και αφετέρου για να φιμώσουν τον Τύπο. Όχι με τη γενική έννοια, αλλά με την ειδική. Ήταν σαν να έλεγαν: «Μην τολμήσεις να ξαναγράψεις κάτι για αυτά που έκανα. Άρα να έχω ελεύθερο το πεδίο. Να κάνω ό,τι παρανομία θέλω, για να μπορώ να σε φοβερίζω ότι αν ξαναγράψεις θα δεις τι θα πάθεις». Και βέβαια δεν θα ξανάγραφες.

Ο Νόμος ξεκίνησε με πολύ κακή εφαρμογή. Επιδικάστηκαν ποσά αδιανόητα για πράξεις που δεν θα έπρεπε να επιδικαστούν, διότι πράγματι το υπόβαθρο ήταν το έννομο συμφέρον της ενημέρωσης του κοινού και των πολιτών».

«Οπλο» αναχαίτισης

Ευτυχώς, όμως, που αυτή η άποψη άρχισε σταδιακά να «σπάει». Και ως προς το σημείο για το πότε και πώς ένα δημοσίευμα χαρακτηρίζεται ως φωτογραφικό, αλλά και ως προς το ζήτημα των χρηματικών αποζημιώσεων.

«Οι πρόσφατες δικαστικές αποφάσεις δίνουν όπως όφειλαν -και όπως έτσι είναι το σωστό- πολύ μεγάλη βαρύτητα στην ενημέρωση του κοινού. Πράγμα το οποίο λειτουργεί σαν όπλο για αναχαίτιση τού οποιουδήποτε παρανομούντα ή του οποιουδήποτε παραβατικού. Είχαμε μια εξελικτική πορεία», εξηγεί ο κ. Χατζησταματίου.

«Αν το ψάξουμε πανελληνίως θα δούμε ότι κάθε επόμενη απόφαση έκανε ένα βήμα μπροστά προς τη σωστότερη εφαρμογή του Νόμου, η οποία για το συγκεκριμένο αδίκημα -εισάγεται και στα ποινικά δικαστήρια, αλλά και στα πολιτικά για αποζημίωση- πρέπει η κρίση του Δικαστή να είναι αυστηρή μέσα στα στενά και σκληρά πλαίσια της προσβολής της προσωπικότητας.

Δηλαδή δεν μπορεί να λέμε για παράδειγμα, σύμφωνα με πρόσφατη απόφαση, ότι «ένας γιατρός του Νοσοκομείου έκανε αυτό». Το «ένας γιατρός του Νοσοκομείου» δεν σημαίνει τίποτε. Βέβαια, ούτε μπορούμε να πούμε ότι «ο κ. Χατζησταματίου, γιατρός του Νοσοκομείου έκανε αυτό». Και αν το πούμε αυτό, τότε η εφημερίδα να τιμωρηθεί ή η τηλεόραση».

Θίγεσαι, αλλά δεν σε αποκαθιστά αποζημίωση…

Σε πανελλαδικό επίπεδο πλήθος αποφάσεων κατά του Τύπου εκδόθηκαν και πολλές ήταν εξουθενωτικές. Πλην της τελευταίας που εξέδωσε το Πολυμελές Πρωτοδικείο Αθηνών και η οποία σύμφωνα με τη νομική άποψη του Νίκου Χατζησταματίου βάζει το θέμα στη σωστή του βάση.

«Με την απόφασή του το δικαστήριο δέχεται -και σωστά- ότι τα δημοσιεύματα προσβάλλουν την προσωπικότητα αυτών που αφορούν. Προχωρά με μία σοφή σκέψη, την οποία δεν σας τη μεταφέρω με νομική γλώσσα, αλλά με απλά λόγια:

Λέει ότι «δεν μπορώ να καταλάβω πώς θα ανορθωθεί η ζημία που υπέστη ο τάδε για τον οποίο έγινε το δημοσίευμα με ένα χρηματικό ποσό και κρίνει ως ορθό να δημοσιευθεί στην εφημερίδα η απόφαση, η οποία κρίνει ότι προσεβλήθη από το δημοσίευμα».

Ενώ δέχεται, δηλαδή, ότι τα δημοσιεύματα ήταν προσβλητικά και συκοφαντικά για τον συγκεκριμένο πολίτη, καταλήγει ότι αυτό δεν του δίνει δικαίωμα αποζημίωσης, διότι με αυτό τον τρόπο δεν ανορθώνεται η ηθική βλάβη που υπέστη, ούτε φεύγει η προσβολή. Η προσβολή που υπέστη φεύγει εάν γνωστοποιηθεί σε όλους αυτούς που διάβασαν το δημοσίευμα, ότι κακώς γράφηκαν όσα δεν είχε κάνει».

«Ξεστραβώνει» τους νομικούς

Αυτή η πρώτη απόφαση, για την οποία ο κ. Χατζησταματίου εξέφρασε τη βεβαιότητα ότι θα επικυρωθεί και στο Εφετείο και στον Άρειο Πάγο, «έρχεται αν θέλετε να μας «ξεστραβώσει» όλους τους νομικούς, μας δείχνει ποιος είναι ο σωστός δρόμος, είτε αμυνώμεθα, είτε επιτιθέμεθα σε μια τέτοια περίπτωση. Λέει κάτι πολύ σωστό. Με το να λάβει κάποιος 50.000 ευρώ, θα πάψει να έχει προσβληθεί; Και ποιος και πώς θα μάθει ότι είχε δίκιο και όσα γράφηκαν ήταν ψέματα, αν δεν δημοσιευθούν».

Σε αυτό το πνεύμα η πρώτη σε τοπικό επίπεδο απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Βόλου, το οποίο απέρριψε την αγωγή γιατρού του Νοσοκομείου, ο οποίος διεκδικούσε υπέρογκες χρηματικές αποζημιώσεις.

Βάζει το χέρι στη φωτιά

Για την υπόθεση, στην οποία συνήγορος της εναγόμενης εφημερίδας ήταν ο κ. Χατζησταματίου εξηγεί: «Η συγκεκριμένη απόφαση έχει ένα πάρα πολύ μεγάλο καλό. Ότι εισέρχεται στο δύσκολο κεφάλαιο να ζυγίσει τη ζημιά που έπαθε -αν έπαθε- ο καθ’ ου το δημοσίευμα σε σύγκριση με το έννομο συμφέρον της ενημέρωσης του κοινού.

Και εκεί κρίνει ότι όσα δημοσιεύθηκαν, έπρεπε να δημοσιευθούν για να ενημερωθεί το αναγνωστικό κοινό. Πραγματικά στη συγκεκριμένη υπόθεση η απόφαση τολμά και βάζει το χέρι στη φωτιά και βγάζει τα αναμμένα κάρβουνα.

Θα μπορούσε να έχει καταλήξει σε ένα απορριπτικό συμπέρασμα, χωρίς να έχει τολμήσει να εμβαθύνει τόσο πολύ. Άλλωστε, όλοι μας σε αυτή την τόλμη των δικαστών ελπίζουμε και εκεί εξάλλου οφείλεται και η νομολογιακή εξέλιξη στο θέμα, που το ξεκαθαρίζει σιγά-σιγά».

Ο δικηγόρος εκφράζει την άποψη ότι κανένας νόμος δεν χρειάζεται βίαιη επέμβαση. «Διότι και αυτός ο νόμος», όπως λέει, «παρήγαγε τα κακά αποτελέσματα επειδή ήταν βίαιη η επέμβαση στο θέμα.

Εάν αφήναμε το θέμα να εξελιχθεί με τις κοινές διατάξεις του δικαίου περί αποζημίωσης οποιουδήποτε θύματος αδικήματος, μια χαρά θα πήγαιναν τα πράγματα. Με μία μόνο απλή διάταξη περί επισπεύσεως».

Οδηγητήρια γραμμή

Δεν χρειαζόταν δηλαδή ο Νόμος; τον ρωτάμε. «Δεν χρειαζόταν, εκτός αν επισπεύδονται τα δικαστήρια που αφορούν στα αδικήματα του Τύπου. Διότι το δικαιικό μας σύστημα είναι πληρέστατο. Δεν χρειαζόταν βίαιη επέμβαση», απαντά.

Ούτε δηλαδή χρειάζεται η κατάργησή του; η επόμενη ερώτηση. «Όχι, γιατί να καταργηθεί; Τα δικαστήρια διαμορφώνουν νομολογιακά την άποψη.

Η άποψή μου είναι ότι αυτή η τελευταία απόφαση θα αποτελέσει πραγματικά οδηγητήρια γραμμή για κάθε επόμενη δίκη και θα ρυθμιστούν με τη μέχρι σήμερα αυστηρότητα ή και μεγαλύτερη ακόμα εκείνα που πρέπει να ρυθμιστούν.

Τα δικαστήρια ξεκίνησαν από μία στυγνή εφαρμογή του νόμου, αλλά τελικά προχώρησε η νομολογία και έφτασε να πλησιάζει στο να πιάνει το ζήτημα στη σωστή του γραμμή», συμπληρώνει.

Χρειάστηκε όμως να μεσολαβήσει μια ιδιαίτερα δύσκολη περίοδος, του επισημαίνουμε. «Και να πάθει πολύς κόσμος πολλά», συμπληρώνει. «Και πολλές φορές να φιμωθεί ο Τύπος, να ταλαιπωρηθούν πολύ, να αναγκαστούν να πληρώσουν, να κάνουν συμβιβασμούς ή -χωρίς να λέμε ονόματα- το πρόσφατο κλείσιμο εφημερίδας στην Αθήνα που οφείλεται μόνο σε αυτό το λόγο.

Οι τελευταίες δικαστικές αποφάσεις δηλαδή δεν θα επιτρέψουν να επιστρέψουμε στο παρελθόν; ρωτάμε τον Νίκο Χατζησταματίου. «Όχι. Γι’ αυτό και χρησιμοποίησα μια έκφραση ότι μας «φώτισαν» οι αποφάσεις που ήρθαν σιγά-σιγά.

Διότι σε μια επόμενη δίκη, οπουδήποτε και αν γίνει, η χρησιμοποίηση αυτής της απόφασης που θα είναι δεδομένη από τον δικηγόρο, θα φέρει σε έναν δικαστή ή ακόμη και στον ίδιο τον ενάγοντα μια δυσκολία να απαντήσει σε μια απλή ερώτηση: «Και τι θα κερδίσει το όνομά σας και η καλή σας φήμη από τις 20.000 ευρώ που θα επιδικάσουμε;».

Είναι πολύ απλό και δεν υπάρχει απάντηση. Ενώ απάντηση στο «τι θα κερδίσετε εάν δημοσιευθεί ότι κακώς γράφηκαν αυτά τα πράγματα;» είναι αυτονόητη. Ότι αποκαθίσταται το όνομά σου και η φήμη σου. Ελπίζω ότι θα συνεχιστεί η καλή νομολογία».

Ταχυδρόμος, Πανθεσσαλική Εφημερίδα