Τη χάνουμε τη γλώσσα μας πατριώτη

Του Χρήστου Γιαννίμπα

Δεν είναι σύνηθες να ξεκινά ένα άρθρο με μια ομολογία. Όμως την οφείλω σε όσες και όσους διαβάσουν αυτό το άρθρο. Ομολογώ λοιπόν πως δεν είμαι ο κατάλληλος να γράψει για τη γλώσσα μας και βέβαια νιώθω τουλάχιστον άσχημα γι’ αυτό. Μπορώ όμως να εκφράσω την αγωνία μου και τον προβληματισμό

μου για την κακοποίησή της με αφορμή την παγκόσμια ημέρα μητρικής γλώσσας (Σάββατο 21/2). Ας εκληφθεί ως ένα «διάλειμμα» στην τρέχουσα επικαιρότητα.

Πριν δέκα χρόνια (το 2005) έγραψα ένα πόνημα με τίτλο: HUDABANK. Από το έγκλημα του χρηματιστηρίου στην παγίδα των δανείων. Πρόλογος Γιάννης Δραγασάκης. Και μόνο από τον τίτλο (που αποδείχτηκε προφητικός) είναι πρόδηλο πως είχε οικονομικό περιεχόμενο. Εν τούτοις έκλεινα με τα ακόλουθα λόγια. «Να μου επιτρέψετε να τελειώσουμε όπως αρχίσαμε. Με τα εγκλήματα. Πιστεύω ότι το μεγαλύτερο διαχρονικό έγκλημα που διαπράττεται είναι αυτό που γίνεται εις βάρος της γλώσσας μας. Αρκεί ένα μόνο παράδειγμα. Παρακολουθείτε τα δελτία ειδήσεων, πρωινές εκπομπές, σειρές κ.λπ. Για σκεφτείτε, πότε ήταν η τελευταία φορά που ακούσατε τη λέξη αριθμός; Δεν θυμάστε γιατί αυτό που ακούμε είναι διάφορα ΝΟΥΜΕΡΑ να αποκαλούν τους αριθμούς «νούμερα». Το δυστύχημα είναι ότι οι αριθμοί ως «νούμερα» έκαναν την εμφάνισή τους μέχρι και σε διηγήματα(!!) στα επίσημα βιβλία του Δημοτικού. Η γλώσσα μας δεν είναι μόνο η ψυχή μας, που λέει και ο ποιητής. Είναι ο πλούτος της πατρίδας μας. Αυτόν τον πλούτο έπρεπε να τον εξάγουμε. Εμείς αντίθετα ασελγούμε ασύστολα. Αν στο τέλος χάσουμε κι αυτό, όλα τ’ άλλα δεν θα έχουν καμία σημασία.»

Δέκα χρόνια μετά η κατάσταση δυστυχώς έχει επιδεινωθεί. Λίγα παραδείγματα. Η λέξη «κατάλογος» κοντεύει να εξαφανιστεί. Λίστα Λαγκάρντ, λίστα Νικολούδη, λίστα Βουλευτών Επικρατείας, λίστα φοροφυγάδων, λίστα εδώ, λίστα εκεί λίστα παραπέρα. Ο Αλέξης ο Τσίπρας, ο Αντώνης ο Σαμαράς, η Μαρία η Σπυράκη, ο Νίκος ο Χουντής κ.λπ. Ποτέ δεν κατάλαβα γιατί «φυτεύουν» άλλο ένα άρθρο ανάμεσα στο όνομα και το επώνυμο. Θα είδατε στην τηλεόραση τους Ντάισελμπλουμ, Μοσκοβισί, Λαγκάρντ να δίνουν συνεντεύξεις. Αυτό που ίσως (λέω ίσως) δεν προσέξατε είναι ότι σε έναν πίνακα πίσω τους αναγράφεται (και μάλιστα σε πολλές σειρές) : Eurogroup, Eurogroupe, Euroskupina, Eurogruppen, Eurorühm κ.λπ. Φυσικά και Ευρωομάδα. Πείτε μου τώρα πότε ακούσατε Πρωθυπουργό, Υπουργούς, σχολιαστές και δημοσιογράφους να λένε Ευρωομάδα; Ποτέ. Ίσως τους αρκεί ότι αναγράφεται και στα ελληνικά μαζί με τις άλλες γλώσσες. Φαίνεται πως η λέξη «Ευρωομάδα» είναι χολεριασμένη γι’ αυτό χρησιμοποιούν την λέξη «Eurogroup». Λένε εκτελεί, εκτελεστής κ.λπ. και δεν τους είπε κανείς πως μόνο η επίσημη πολιτεία εκτελεί και ότι όλοι οι άλλοι δολοφονούν, φονεύουν. Δεν υπάρχει εκτελεστής οργάνωσης (μαφιόζικης, 17 Νοέμβρη, Πυρήνων κ.λπ.) Λένε «από πληροφορίες που διέρρευσαν», έτσι μόνες τους οι πληροφορίες είπαν να ξεφύγουν λίγο να κάνουν μια βόλτα και να διαρρεύσουν. Δεν τους είπαν ότι το «διαρρέω» είναι αμετάβατο. Λένε «κατ’ αρχήν» και εννοούν «κατ’ αρχάς» (ή και το αντίθετο). Λένε «άμεσα» και εννοούν «αμέσως». Λένε «έκτακτα» και εννοούν «εκτάκτως». Λένε «ευχαρίστως» και εννοούν «ευχάριστα». Λένε «υποχώρησε» (π.χ. ο Ντάισελμπλουμ) και εννοούν «υπαναχώρησε».

Είναι χιλιάδες οι κακοποιήσεις της γλώσσας μας και μεγάλη η κατάχρηση ξένων λέξεων. (π.χ. λέμε μετρό και όχι υπόγειος). Οι ειδικοί, εγώ δυστυχώς για μένα δεν είμαι, θα έγραφαν πολυσέλιδα βιβλία μ’ αυτές. Θα μπορούσε κάποιος να πει πως είναι ζήτημα γραμματικής παιδείας. Κάτι που μπορεί να αντιμετωπιστεί με σωστή γλωσσική αγωγή και να περιοριστεί ή και να εκλείψει (σε κάποιο βάθος χρόνου). Ναι, είναι κι αυτό. Είναι όμως και η ελαφρότητα με την οποία αντιμετωπίζουμε ως έλληνες τη γλώσσα μας. Κάτι που δυστυχώς κάνουμε και σε άλλα ζητήματα. Και δεν εννοώ τους ανθρώπους στις «ελαφριές» εκπομπές. Το κριτήριο επιλογής όλων αυτών μόνο ο χειρισμός της γλώσσας δεν είναι. Χωρίς αυτό να τους αθωώνει ή να τους επιτρέπει να βιάζουν την ελληνική γλώσσα όπως συστηματικά και κατ’ εξακολούθηση κάνουν. Αναφέρομαι στους πολιτικούς μας, στους σχολιαστές και δημοσιογράφους. Δεν μπορώ να δεχτώ ότι όλοι αυτοί δεν ξέρουν όταν (π.χ.) αντί να πουν «οι αριθμοί» λένε «τα νούμερα». Πιστεύω πως αποδίδοντάς τους ελαφρότητα, είμαι πολύ επιεικής.

Προσωπικά με ενοχλεί ακόμα και η χρήση των αγγλικών από τους πολιτικούς μας. Όχι στους δημοσιογράφους που περιμένουν μια δήλωση στο δρόμο έξω από τις αίθουσες, αλλά εντός των αιθουσών των οργάνων της Ε.Ε. (κι όχι μόνο). Π.χ. ο Βαρουφάκης μιλάει τα αγγλικά φαρσί (που θα έλεγε η μακαρίτισσα η μάνα μου). Στην Ευρωομάδα όμως δεν στείλαμε τον Βαρουφάκη αλλά τον Υπουργό Οικονομικών της Ελλάδος. Θεωρώ απαράδεκτο η πολιτική μας ηγεσία να μιλάει, στις επίσημες εμφανίσεις της, σε άλλη γλώσσα εκτός της ελληνικής. Παραβλέπω που πολλοί, κι όχι μόνο πολιτικοί, έχοντας αγγλοσαξονική παιδεία σου δίνουν την εντύπωση πως σκέπτονται αγγλικά και στον προφορικό τους λόγο μεταφράζουν στα ελληνικά. Αναρωτιέμαι που είναι το ελληνικό, οι κώδικες επικοινωνίας, η παράδοση των πατεράδων μας και των παππούδων μας κι εν τέλει που είναι η γλώσσα μας. Ας το θέσω διαφορετικά.

Ο πατέρας της Λογικής Αριστοτέλης δίδασκε πως δεν είναι δυνατή η ταύτιση των αντιθέτων και πολύ περισσότερο η εξίσωσή τους. Κι όμως για χιλιάδες χρόνια πορευτήκαμε και πορευόμαστε επιζητώντας το απόλυτο άτοπο και τη λογική αντινομία. Κοιτάζαμε προς τη δύση αλληθωρίζοντας προς την ανατολή και το αντίθετο. Ανάλογα την Ιστορική περίοδο. Επαναστατήσαμε εναντίον των Τούρκων κατακτητών αλλά και εναντίον των ντόπιων κοτζαμπάσηδων. Πολεμάγαμε τους Γερμανούς κατακτητές αλλά παράλληλα είχαμε και μια ελεύθερη Ελλάδα με κυβέρνηση, εκλογές, σχολεία κ.λπ. Μια πορεία από αντίθετα συστατικά και αισθήματα. Ίσως θα αρκούσαν λέξεις όπως «Χαρμολύπη», «Κλαυσίγελως», «Τραγέλαφος» κ.ά. για να περιγράψουν αυτήν την πορεία. Βρείτε σε άλλη γλώσσα, σε άλλο λαό, λέξεις από αντίθετα αισθήματα, συστατικά, χωρίς φορά και βαρύτητα. Αυτοί είμαστε και αυτό είναι και το μεγάλο στοίχημα της χώρας μας σήμερα. Όχι να εξαλείψουμε αλλά να συμφιλιώσουμε συγκρουόμενα χαρακτηριστικά. Κι αυτό δεν μπορούμε να το κάνουμε παρά μόνο με την ελληνική παιδεία μας. Δεν περιμένω να το καταλάβει ο Σόιμπλε, η Μέρκελ κ.ά. Ας το καταλάβουν οι έλληνες που μας αντιπαραθέτουν γερμανικά πρότυπα. Ε λοιπόν, δεν θέλουμε να γίνουμε καλοί γερμανοί. Θέλουμε να γίνουμε καλύτεροι Έλληνες. Ευρωπαίοι και ανατολίτες ταυτόχρονα.

Θα πουν κάποιοι: «Όλα αυτά είναι λεπτομέρειες. Άλλα μας καίνε σήμερα». Πράγματι, άλλα μας καίνε σήμερα. Δεν ισχυρίζομαι ότι είναι το πρώτο ζήτημα που πρέπει να αντιμετωπίσουμε ως λαός και ως χώρα. Αυτό που λέω είναι ότι «τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική» (Οδ. Ελύτης, Άξιον Εστί). Αν πρόκειται τα παιδιά μας και τα εγγόνια μας, με δική μας ευθύνη, να την αντικαταστήσουν με κάτι άλλο και μαζί της την ψυχή των Ελλήνων και της Ελλάδος, τότε να μας λείπει και το ευρώ και η ευρωζώνη και το «Eurogroup» και όλα. Αυτά πλέον δεν θα έχουν κανένα νόημα. Για 3000 χρόνια μ’ αυτήν τη γλώσσα, και όπως σμιλεύτηκε ανά τους αιώνες, εκφράσαμε λεπτές έννοιες. Στη φιλοσοφία, στις επιστήμες, στην πολιτική, στους πολιτειακούς θεσμούς. Εκφράσαμε τις σύνθετες έννοιες του ευαγγελικού λόγου και τις βαθιά στοχαστικές έννοιες του αρχαίου δράματος, της πεζογραφίας και της ποίησης. Δεν είναι τυχαίο ότι η διεθνής επιστημονική γλώσσα σχημάτισε (και σχηματίζει) τους περισσότερους όρους στα διάφορα επιστημονικά πεδία (φυσική, ιατρική, τεχνολογία, φιλοσοφία, πολιτική κ.ά.) καταφεύγοντας σε ελληνικές λέξεις, ρίζες ή συστατικά.

Εν κατακλείδι αν πρόκειται να συνεχίσουμε αυτήν την γλωσσική αχρησία, οφείλουμε να απαντήσουμε στο ερώτημα: Τι ακριβώς υπερασπιζόμαστε σήμερα ως ελληνικό έθνος; Και να το υπερασπιστούμε σε όλα τα πεδία. Πολιτική, καταναλωτικά πρότυπα, φιλοσοφία, αρχιτεκτονική, τέχνη, παιδεία κ.λπ. Γιατί η γλώσσα είναι αφενός μηχανισμός που παράγει νοήματα αλλά αφετέρου και μια διαδικασία νοηματοδότησης του κόσμου. Κοντολογίς είναι όρος επιβίωσής μας. Πολιτικής, οικονομικής, πνευματικής κ.λπ.. Κλείνοντας θυμίζω κάτι από το «1984» του George Orwell. Λέει με το στόμα του Σάιμ (συνάδελφου του Ουίνστον): «… η Νέα Ομιλία είναι η μόνη γλώσσα στον κόσμο που το λεξιλόγιό της λιγοστεύει κάθε χρόνο. … ο  σκοπός της Νέας Ομιλίας είναι να στενέψει τα όρια της σκέψης. Στο τέλος θα κάνουμε κυριολεκτικά αδύνατο το έγκλημα της σκέψης, γιατί δεν θα υπάρχουν λέξεις για να το εκφράσει κανείς».

Τα ζοφερά χρώματα με τα οποία περιέγραψα την κατάσταση της γλώσσας μας, ίσως να μαυρίζουν τις ψυχές κάποιων. Προφανώς δεν είχα τέτοια πρόθεση. Άλλωστε προσωπικά είμαι «αθεράπευτα» αισιόδοξος. Για τη γλώσσα μας, τις διαπραγματεύσεις, το αύριο το δικό μας και των παιδιών μας. Πιστεύω πως ΔΕΝ θα «αφήσουμε αυτόν τον κόσμο ακριβώς έτσι όπως τον βρήκαμε: ανόητο, άδικο και κακό.» Είμαι αισιόδοξος γιατί πιστεύω στους νέους και τις νέες. Στα παιδιά που αν και αντιλαμβάνονται (ίσως διαισθητικά) πως η ζωή τους στα χρόνια της αθωότητας και του ερωτισμού, της μη ένταξης και της χαλαρότητας εγκλωβίζεται, αντιστέκονται. Αντιστέκονται σε όσους και όσα τους σπρώχνουν να γίνουν από δέντρο έπιπλο. Είμαι αισιόδοξος γιατί πιστεύω στις δημιουργικές δυνάμεις της ελληνικής κοινωνίας. Σε όλους αυτούς που θλίβονται από τα δεινά της πατρίδας μας. Είμαι αισιόδοξος γιατί πιστεύω στην αστείρευτη δύναμη του ανθρώπου να υψωθεί πάνω από δυσκολίες, πάνω από οποιονδήποτε και οτιδήποτε τον κρατά δέσμιο. Είμαι αισιόδοξος γιατί με εκφράζει απόλυτα αυτό που έγραψε η Έλεν Άνταμς Κέλλερ (προσωποποίηση της αστείρευτης δύναμης του ανθρώπου): «Κανένας απαισιόδοξος δεν ανακάλυψε τα μυστικά των άστρων, ούτε αρμένισε στις θάλασσες που δεν τις έχει ο χάρτης, ούτε άνοιξε καινούργιους δρόμους για το ανθρώπινο πνεύμα».

πηγή: tvxs.gr/

* Ο Χρήστος Γιαννίμπας είναι αρθρογράφος και συγγραφέας.
* Το τελευταίο του βιβλίο με τίτλο «ΚΥΒΕΡΝΩΝΤΕΣ Ε.Π.Ε.» πρόλογος Αλέξης Τσίπρας, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Ταξιδευτή».